Wzrost temperatury na Ziemi przynosi fatalne skutki

W Dzień Ziemi Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) wyda­ła dorocz­ny raport o zmia­nach kli­ma­tu. Susze, powo­dzie i fale upa­łów dotknę­ły spo­łecz­no­ści na każ­dym kon­ty­nen­cie. Lód mor­ski Antarktydy spadł do naj­niż­sze­go pozio­mu w histo­rii, a top­nie­nie nie­któ­rych euro­pej­skich lodow­ców było dosłow­nie poza ska­lą. Niebezpieczne zja­wi­ska kli­ma­tycz­ne i pogo­do­we spo­wo­do­wa­ły prze­sie­dle­nia i pogor­sze­nie warun­ków życia 95 milio­nów ludzi.

Raport WMO Stan Klimatu 2022 (State of the Global Climate report 2022) poka­zu­je zmia­ny na lądzie, w oce­anach i w atmos­fe­rze spo­wo­do­wa­ne rekor­do­wy­mi pozio­ma­mi gazów cie­plar­nia­nych zatrzy­mu­ją­cych cie­pło na Ziemi. Towarzyszy mu mapa, któ­ra dostar­cza infor­ma­cji o tym, jak kształ­tu­ją się wskaź­ni­ki zmia­ny klimatu.

Stężenia trzech głów­nych gazów cie­plar­nia­nych: dwu­tlen­ku węgla, meta­nu i pod­tlen­ku azo­tu – osią­gnę­ło rekor­do­wo wyso­ki poziom w 2021 r., czy­li w ostat­nim roku, dla któ­re­go dostęp­ne są skon­so­li­do­wa­ne war­to­ści glo­bal­ne. Roczny wzrost stę­że­nia meta­nu w latach 2020–2021 był naj­wyż­szy w histo­rii. Dane w cza­sie rze­czy­wi­stym poka­zu­ją dal­szy wzrost pozio­mów tych trzech gazów cieplarnianych.

Inicjatywa ONZ „Early Warnings for All“ ma na celu zapew­nie­nie, że każ­da oso­ba na zie­mi jest obję­ta usłu­ga­mi wcze­sne­go ostrze­ga­nia. W tej chwi­li oko­ło stu kra­jów nie ma odpo­wied­nich usług pogo­do­wych. Realizacja tego ambit­ne­go zada­nia wyma­ga dosko­na­le­nia sie­ci obser­wa­cyj­nych, inwe­sty­cji w zdol­no­ści wcze­sne­go ostrze­ga­nia, usłu­gi hydro­lo­gicz­ne i klimatyczne.

Prof. Petteri Taalas

Wzrost temperatury

Średnia glo­bal­na tem­pe­ra­tu­ra w 2022 roku była o 1,15 °C wyż­sza od śred­niej z lat 1850–1900. Ostatnie 8 lat było jed­no­cze­śnie naj­bar­dziej cie­pły­mi w histo­rii instru­men­tal­ne­go zapi­su, roz­po­czę­te­go w 1850 r. Jednocześnie WMO przy­po­mi­na o aktyw­nym efek­cie ochła­dza­nia zja­wi­ska La Niña.

Temperatury w Europie pod­nio­sły się w latach 1991–2021 śred­nio o oko­ło +0,5°C na deka­dę, co czy­ni Europę naj­szyb­ciej ocie­pla­ją­cym się regio­nem ze wszyst­kich w WMO.

Topnienie lodowców

Lodowce refe­ren­cyj­ne, dla któ­rych WMO pro­wa­dzi dłu­go­ter­mi­no­we obser­wa­cje, stra­ci­ły śred­nio ponad ‑1,3 metra mię­dzy paź­dzier­ni­kiem 2021 r. a paź­dzier­ni­kiem 2022 r. To znacz­nie wię­cej niż śred­nia z ostat­niej deka­dy. Sześć z dzie­się­ciu naj­bar­dziej ujem­nych lat bilan­su masy lodow­ców w histo­rii (1950–2022) mia­ło miej­sce po 2015 r. Skumulowany uby­tek miąż­szo­ści od 1970 r. wyno­si już pra­wie 30 m.

Europejskie Alpy pobi­ły rekor­dy top­nie­nia lodow­ców, z powo­du nie­wiel­kiej ilo­ści zimo­we­go śnie­gu, wtar­gnię­cia pyłu saha­ryj­skie­go w mar­cu 2022 r. oraz fal upa­łów mię­dzy majem a począt­kiem wrze­śnia. Lodowce Szwajcarii utra­ci­ły w latach 2001–2022 jed­ną trze­cią obję­to­ści lodu. 

Szwajcarski balon mete­oro­lo­gicz­ny zare­je­stro­wał 0 C na wyso­ko­ści 5 184 m w dniu 25 lipca.

WTO

Pomiary lodow­ców w Himalajach, zachod­niej Ameryce Północnej, Ameryce Południowej i czę­ści Arktyki rów­nież ujaw­nia­ją znacz­ne stra­ty masy lodow­co­wej. Pokrywa lodo­wa Grenlandii zakoń­czy­ła 2022 rok ujem­nym cał­ko­wi­tym bilan­sem maso­wym, już 26 rok z rzędu. 

Lód mor­ski na Antarktydzie spadł 25 lute­go 2022 roku do naj­niż­sze­go pozio­mu w histo­rii 1,92 mln km2, czy­li pra­wie milion km2 poni­żej śred­niej dłu­go­ter­mi­no­wej (1991–2020).

Natomiast w Islandii i pół­noc­nej Norwegii odno­to­wa­no pew­ne przy­ro­sty masy lodu zwią­za­ne z ponad­prze­cięt­ny­mi opa­da­mi i sto­sun­ko­wo chłod­nym latem.

Zmiany poziomów morza

Około 90 proc. ener­gii ciepl­nej uwię­zio­nej w sys­te­mie kli­ma­tycz­nym przez gazy cie­plar­nia­ne tra­fia do oce­anu. Łagodzi to tem­pe­ra­tu­rę powie­trza, ale stwa­rza zagro­że­nie dla eko­sys­te­mów mor­skich. Tempo ocie­ple­nia oce­anów było szcze­gól­nie wyso­kie w cią­gu ostat­nich dwóch dekad, a w 2022 r. osią­gnę­ło nowy rekord.

Czytaj tak­że: Coraz wię­cej CO₂. Ile pochło­ną morza i oceany?

Globalny śred­ni poziom morza (GMSL) nadal rósł w 2022 r., osią­ga­jąc nowy rekord. Tempo wzro­stu śred­nie­go glo­bal­ne­go pozio­mu mórz podwo­iło się mię­dzy pierw­szą deka­dą danych sate­li­tar­nych (1993–2002, 2,27 mm/​rok-) a ostat­nią (2013–2022, 4,62 mm/​rok). Wpływa na to top­nie­nie lodow­ców, ocie­ple­nie oce­anów (poprzez eks­pan­sję ter­micz­ną) oraz mia­ny w maga­zy­no­wa­niu wody na lądzie.

Dwutlenek węgla reagu­je z wodą mor­ską, powo­du­jąc spa­dek pH okre­śla­ny jako „zakwa­sze­nie oce­anów“, któ­re zagra­ża orga­ni­zmom i usłu­gom eko­sys­te­mo­wym. W szó­stym rapor­cie oce­nia­ją­cym IPCC stwier­dzo­no, że „Istnieje bar­dzo duża pew­ność, że pH powierzch­ni otwar­te­go oce­anu jest obec­nie naj­niż­sze od co naj­mniej 26 [tys. lat], a obec­ne tem­po zmian pH jest bez­pre­ce­den­so­we przy­naj­mniej od tego czasu.

Czas przyspieszyć ochronę klimatu

Raport WMO o sta­nie glo­bal­ne­go kli­ma­tu został opu­bli­ko­wa­ny przed Dniem Ziemi 2023. Jego klu­czo­we usta­le­nia odzwier­cie­dla­ją prze­sła­nie Sekretarza Generalnego ONZ António Guterresa na Dzień Ziemi.

Mamy narzę­dzia, wie­dzę i roz­wią­za­nia. Ale musi­my przy­spie­szyć. Potrzebujemy przy­spie­szo­nych dzia­łań na rzecz kli­ma­tu z głęb­szy­mi, szyb­szy­mi cię­cia­mi emi­sji, aby ogra­ni­czyć glo­bal­ny wzrost tem­pe­ra­tu­ry do 1,5 stop­nia Celsjusza. Potrzebujemy rów­nież maso­wo zwięk­szo­nych inwe­sty­cji w adap­ta­cję i odpor­ność, szcze­gól­nie w naj­bar­dziej nara­żo­nych kra­jach i spo­łecz­no­ściach, któ­re zro­bi­ły naj­mniej, by wywo­łać kryzys. 

Sekretarz Generalny ONZ Antonio Guterrez.

Raport WMO powstał po opu­bli­ko­wa­niu rapor­tu o sta­nie kli­ma­tu w Europie przez unij­ny ser­wis Copernicus ds. zmian kli­ma­tu. Stanowi uzu­peł­nie­nie szó­ste­go rapor­tu oce­nia­ją­ce­go Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), któ­ry obej­mu­je dane do 2020 r.