Sosna zwyczajnie może zniknąć z lasów?

W cią­gu 50 lat, w pesy­mi­stycz­nym sce­na­riu­szu sosna, świerk i brzo­za mogą cał­ko­wi­cie znik­nąć z tere­nu Polski. Takie będą kon­se­kwen­cje zmian klimatu.

Sosna zwy­czaj­na (pinus sylve­stris) jest drze­wem uni­wer­sal­nym. Występuje w całej Europie i ma sze­ro­kie zasto­so­wa­nie. Niegdyś pożyt­ki czer­pa­ne z drew­na sosno­we­go przy­czy­ni­ły się do maso­wej wycin­ki sosny, ponie­waż drew­no wyko­rzy­sty­wa­no do budo­wy, pro­duk­cji smo­ły, żywi­cy, ter­pen­ty­ny i węgla drzew­ne­go. Teraz głów­nym zagro­że­niem dla drzew są zmia­ny klimatu.

Przyszłość naszych lasów

Appsilon, fir­ma spe­cja­li­zu­ją­ca się w ana­li­zie i wizu­ali­za­cji danych, stwo­rzy­ła apli­ka­cję Future Forests, któ­ra poka­zu­je, jak euro­pej­skie lasy zmie­nią się pod wpły­wem ocie­pla­nia się kli­ma­tu. Aplikacja powsta­ła na pod­sta­wie badań pol­skich uczo­nych, któ­rzy prze­ana­li­zo­wa­li poten­cjal­ne zasię­gi i poziom zagro­że­nia dla 12 popu­lar­nych euro­pej­skich gatun­ków drzew leśnych.

Drzewa są naszym wiel­kim sprzy­mie­rzeń­cem w wal­ce z kata­stro­fą kli­ma­tycz­ną. Pochłaniając dwu­tle­nek węgla mogą nam pomóc w ogra­ni­cze­niu emi­sji. Musimy jed­nak pamię­tać, że drze­wa mogą być rów­nież ofia­rą glo­bal­ne­go ocieplenia.

Andrzej Białaś, Data for Good Lead, Appsilon.

Uczeni przy­go­to­wa­li trzy sce­na­riu­sze kli­ma­tycz­ne: opty­mi­stycz­ny, umiar­ko­wa­ny i pesy­mi­stycz­ny. Drzewa podzie­lo­no na zwy­cięz­ców i prze­gra­nych. Do pierw­szej gru­py zali­czo­no te gatun­ki, któ­re będą się roz­ra­stać. Do dru­giej – takie, któ­re stra­cą ponad 50 proc. swo­je­go zasięgu. 

Czytaj tak­że: Kiedyś torf to był tani opał. Teraz słu­ży klimatowi

Zarówno w sce­na­riu­szu pesy­mi­stycz­nym, jak i umiar­ko­wa­nym, sie­dli­ska sosny w Polsce zmniej­szą się – poka­za­ło bada­nie. Do prze­gra­nych zali­czo­no tak­że świerk pospo­li­ty (picea abies) i brzo­zę bro­daw­ko­wą (betu­la pendula). 

Co zamiast sosny i brzozy?

Zwycięzcami w lasach, w wyni­ku zacho­dzą­cych zmian kli­ma­tu, będą natomiast:

• buk zwy­czaj­ny (fagus sylvatica)
• jesion wynio­sły (fra­xi­nus excelsior)
• dąb szy­puł­ko­wy (quer­cus robur)
• dąb bez­szy­puł­ko­wy (quer­cus petraea).

Są jesz­cze gatun­ki obce, czy­li sadzo­ne w lasach gatun­ki pół­noc­no­ame­ry­kań­skie, któ­re mogą się roz­sze­rzać lub kur­czyć. Tu przy­kła­dem może być dąb czer­wo­ny (quer­cus rubra). Jesienią zachwy­ca inten­syw­nym kolo­rem liści, sil­nie zacie­nia pod­ło­że a opa­dłe liście wol­no ule­ga­ją roz­kła­do­wi, co ogra­ni­cza roz­wój rodzi­mej roślinności. 

Jak bar­dzo powin­no nas mar­twić to, że lasy zaczną się zmie­niać? To może ozna­czać, że w przy­szło­ści w Polsce będą rosły zupeł­nie inne lasy niż teraz, na przy­kład bez jagód i zna­nych nam grzybów.

Ekologiczne kon­se­kwen­cje takich zmian mogą być bar­dzo poważ­ne zarów­no dla gospo­dar­ki leśnej, jak i ochro­ny przy­ro­dy. Może to ozna­czać, że nie­któ­re jadal­ne rośli­ny i grzy­by sta­ną się bar­dzo rzad­kie. Dla przy­kła­du, efek­tem zastę­po­wa­nia lasów igla­stych przez lasy liścia­ste może być spa­dek pro­duk­cji owo­ców przez borów­kę czer­ni­cę nawet o poło­wę i cał­ko­wi­ty zanik borów­ki brusznicy.

prof. Marcin Dyderski z Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk.

Zdaniem auto­rów bada­nia, powin­na nam się „zapa­lić czer­wo­na lampka“.