Jak smog wpływa na mózg dzieci?

Zanieczyszczenie powie­trza czy­li smog szko­dzi nasze­mu zdro­wiu. Jak wpły­wa na roz­wi­ja­ją­cy się mózg u dzie­ci? Na to pyta­nie chcą odpo­wie­dzieć pol­scy naukow­cy zrze­sze­ni w kon­sor­cjum NeuroSmog. 

W ramach kon­sor­cjum NeuroSmog bada­cze chcą potwier­dzić hipo­te­zę o nega­tyw­nym wpły­wie zanie­czysz­czeń powie­trza na roz­wi­ja­ją­cy się mózg, któ­ra dotych­czas była poru­sza­na jedy­nie w poje­dyn­czych bada­niach naukowych.

Na obec­nym eta­pie trud­no jest jesz­cze mówić o udo­ku­men­to­wa­nym związ­ku przyczynowo-​skutkowym pomię­dzy zanie­czysz­cze­nia­mi powie­trza a zdro­wiem psy­chicz­nym czy roz­wo­jem poznaw­czym, ponie­waż badań w tym zakre­sie nie ma jesz­cze zbyt wie­le. Publikowane wyni­ki badań z innych kra­jów wska­zu­ją jed­nak na praw­do­po­dob­ny zwią­zek, co jest już wystar­cza­ją­cym sygna­łem alar­mo­wym, któ­re­go nie tyl­ko nie może­my igno­ro­wać, ale wręcz musi­my pod­dać dogłęb­nej analizie. 

dr inż. Krzysztof Skotak, Kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska w IOŚ-PIB.

Nie ma wąt­pli­wo­ści, że zanie­czysz­cze­nie powie­trza szko­dzi zdro­wiu i nega­tyw­nie oddzia­łu­je na róż­ne ukła­dy czło­wie­ka w tym przede wszyst­kim na układ odde­cho­wy i krą­że­nia. Choć do nie­daw­na uwa­ża­no, że wpły­wa nie­ko­rzyst­nie głów­nie na dro­gi odde­cho­we, dziś wia­do­mo, że drob­ne czą­stecz­ki pyłu prze­do­sta­ją­ce się z powie­trza do orga­ni­zmu mogą spo­wo­do­wać sta­ny zapal­ne i uszko­dze­nia we wszyst­kich nie­mal tkan­kach i narządach. 

Co pokazały wyniki w Holandii

Wyniki badań epi­de­mio­lo­gicz­nych dostar­cza­ją coraz wię­cej dowo­dów na zwią­zek pomię­dzy wdy­cha­niem zanie­czysz­czeń powie­trza przez kobie­tę w cią­ży oraz przez samo dziec­ko, a póź­niej­szy­mi zabu­rze­nia­mi. Ostatnio wyka­za­li je naukow­cy z Erasmus  University Medical Center w Rotterdamie. W Holandii „Generation R” obej­mu­je pra­wie 10 tys. dzie­ci, któ­rych roz­wój jest obser­wo­wa­ny już od życia płodowego. 

Czytaj tak­że: Szkoły w smo­gu. Rządowy ran­king poka­zu­je ska­lę problemu

Otrzymane wyni­ki bada­nia 783 dzie­ci ucze­ni opu­bli­ko­wa­ne w 2018 r. na łamach cza­so­pi­sma „Biological Psychiatry”. Wskazali, że ist­nie­je wpływ zanie­czysz­czeń powie­trza, z któ­ry­mi dzie­ci sty­ka­ły się w życiu pło­do­wym, na póź­niej­sze zdol­no­ści samo­kon­tro­li i opa­no­wy­wa­nia impul­syw­nych zacho­wań. Naukowcy zano­to­wa­li, że nie­ko­rzyst­ne skut­ki wywo­łu­je już poziom zanie­czysz­czeń uzna­wa­ny dotąd za bezpieczny.

Smog a zdrowie

Zanieczyszczenie powie­trza wpły­wa mię­dzy inny­mi na niż­szą wagę uro­dze­nio­wą dzie­ci. Jest rów­nież bar­dzo praw­do­po­dob­ne, że pro­wa­dzi do zabu­rzeń neu­ro­ro­zwo­jo­wych, takich jak ADHD.

Polscy naukow­cy chcą zro­bić bar­dziej kom­plek­so­we nada­nia. W mia­rę moż­li­wo­ści pla­nu­ją wska­zać kon­kret­nie szla­ki ner­wo­we lub czę­ści roz­wi­ja­ją­ce­go się mózgu, któ­re uszka­dza zanie­czysz­cze­nie powie­trza. W Polsce wystę­pu­ją wie­lo­krot­nie wyż­sze pozio­my zanie­czysz­czeń niż te opi­sa­ne dotych­czas, w tym np. w Holandii.

Pod wzglę­dem zanie­czysz­cze­nia powie­trza Polska znaj­du­je się w euro­pej­skiej nie­chlub­nej czo­łów­ce,  jed­nak znacz­nie ustę­pu­jąc takim „smo­go­wym potę­gom” jak Indie, Chiny czy nie­któ­re kra­je afry­kań­skie. Żyjemy i roz­wi­ja­my się w Europie i to ona powin­na dla nas sta­no­wić ska­lę porów­naw­czą, dla­te­go z cie­ka­wo­ścią przy­pa­tru­je­my się pra­cy naszych holen­der­skich kole­gów. Liczymy, że nasze bada­nia przy­czy­nią się do zobra­zo­wa­nia ska­li kon­se­kwen­cji zdro­wot­nych jako­ści powie­trza, jakim oddy­cha­my w przy­pad­ku jed­nej z naj­bar­dziej wraż­li­wych grup, jakim są dzieci

Krzysztof Skotak, Kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska w IOŚ-PIB.

Prace pro­wa­dzą ucze­ni z Instytutu Psychologii i Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytutu Ochrony Środowiska-​Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie. Na bada­nia otrzy­ma­li ponad 15 mln zł od Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w ramach pro­gra­mu TEAM-NET.

Zanieczyszczenie powietrza a smog

Zanieczyszczenie powie­trza potocz­nie nazy­wa­my smo­giem, ale nie do koń­ca słusz­nie. To mie­sza­ni­na gazów i aero­zo­li oraz szcze­gól­nie szko­dli­wych dla zdro­wia zawie­szo­nych w powie­trzu czą­ste­czek pyłu z zawar­ty­mi w nim związ­ka­mi tok­sycz­ny­mi, taki­mi jak meta­le cięż­kie, wie­lo­pier­ście­nio­we węglo­wo­do­ry aro­ma­tycz­ne czy diok­sy­ny. Wielkość czą­ste­czek w powie­trzu jest róż­na. Największe są oko­ło 100 razy mniej­sze od zia­re­nek pia­sku i z łatwo­ścią wni­ka­ją do płuc. Najmniejsze zaś prze­do­sta­ją się bez tru­du do krwio­bie­gu i docie­ra­ją do wszyst­kich narzą­dów, a tak­że prze­kra­cza­ją barie­rę krew – mózg. 

Z badań wyni­ka, że zanie­czysz­cze­nie powie­trza przy­czy­nia się do wystę­po­wa­nia w zasa­dzie wszyst­kich tzw. cho­rób cywi­li­za­cyj­nych. Wymienić moż­na tu cho­ro­bę Alzheimera, raka (w tym raka płuc), zakrze­pi­ce, miaż­dży­cę, zabu­rze­nia hor­mo­nal­ne i otyłość. 

Wysokie prze­kro­cze­nie norm jako­ści powie­trza może pro­wa­dzić do pro­ble­mów z oddy­cha­niem, prze­wle­kłych bóli gło­wy, zmę­cze­nia i zabu­rze­nia koncentracji.