Zanieczyszczenie powietrza czyli smog szkodzi naszemu zdrowiu. Jak wpływa na rozwijający się mózg u dzieci? Na to pytanie chcą odpowiedzieć polscy naukowcy zrzeszeni w konsorcjum NeuroSmog.
W ramach konsorcjum NeuroSmog badacze chcą potwierdzić hipotezę o negatywnym wpływie zanieczyszczeń powietrza na rozwijający się mózg, która dotychczas była poruszana jedynie w pojedynczych badaniach naukowych.
Na obecnym etapie trudno jest jeszcze mówić o udokumentowanym związku przyczynowo-skutkowym pomiędzy zanieczyszczeniami powietrza a zdrowiem psychicznym czy rozwojem poznawczym, ponieważ badań w tym zakresie nie ma jeszcze zbyt wiele. Publikowane wyniki badań z innych krajów wskazują jednak na prawdopodobny związek, co jest już wystarczającym sygnałem alarmowym, którego nie tylko nie możemy ignorować, ale wręcz musimy poddać dogłębnej analizie.
dr inż. Krzysztof Skotak, Kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska w IOŚ-PIB.
Nie ma wątpliwości, że zanieczyszczenie powietrza szkodzi zdrowiu i negatywnie oddziałuje na różne układy człowieka w tym przede wszystkim na układ oddechowy i krążenia. Choć do niedawna uważano, że wpływa niekorzystnie głównie na drogi oddechowe, dziś wiadomo, że drobne cząsteczki pyłu przedostające się z powietrza do organizmu mogą spowodować stany zapalne i uszkodzenia we wszystkich niemal tkankach i narządach.
Co pokazały wyniki w Holandii
Wyniki badań epidemiologicznych dostarczają coraz więcej dowodów na związek pomiędzy wdychaniem zanieczyszczeń powietrza przez kobietę w ciąży oraz przez samo dziecko, a późniejszymi zaburzeniami. Ostatnio wykazali je naukowcy z Erasmus University Medical Center w Rotterdamie. W Holandii „Generation R” obejmuje prawie 10 tys. dzieci, których rozwój jest obserwowany już od życia płodowego.
Czytaj także: Szkoły w smogu. Rządowy ranking pokazuje skalę problemu
Otrzymane wyniki badania 783 dzieci uczeni opublikowane w 2018 r. na łamach czasopisma „Biological Psychiatry”. Wskazali, że istnieje wpływ zanieczyszczeń powietrza, z którymi dzieci stykały się w życiu płodowym, na późniejsze zdolności samokontroli i opanowywania impulsywnych zachowań. Naukowcy zanotowali, że niekorzystne skutki wywołuje już poziom zanieczyszczeń uznawany dotąd za bezpieczny.
Smog a zdrowie
Zanieczyszczenie powietrza wpływa między innymi na niższą wagę urodzeniową dzieci. Jest również bardzo prawdopodobne, że prowadzi do zaburzeń neurorozwojowych, takich jak ADHD.
Polscy naukowcy chcą zrobić bardziej kompleksowe nadania. W miarę możliwości planują wskazać konkretnie szlaki nerwowe lub części rozwijającego się mózgu, które uszkadza zanieczyszczenie powietrza. W Polsce występują wielokrotnie wyższe poziomy zanieczyszczeń niż te opisane dotychczas, w tym np. w Holandii.
Pod względem zanieczyszczenia powietrza Polska znajduje się w europejskiej niechlubnej czołówce, jednak znacznie ustępując takim „smogowym potęgom” jak Indie, Chiny czy niektóre kraje afrykańskie. Żyjemy i rozwijamy się w Europie i to ona powinna dla nas stanowić skalę porównawczą, dlatego z ciekawością przypatrujemy się pracy naszych holenderskich kolegów. Liczymy, że nasze badania przyczynią się do zobrazowania skali konsekwencji zdrowotnych jakości powietrza, jakim oddychamy w przypadku jednej z najbardziej wrażliwych grup, jakim są dzieci
Krzysztof Skotak, Kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska w IOŚ-PIB.
Prace prowadzą uczeni z Instytutu Psychologii i Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytutu Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie. Na badania otrzymali ponad 15 mln zł od Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w ramach programu TEAM-NET.
Zanieczyszczenie powietrza a smog
Zanieczyszczenie powietrza potocznie nazywamy smogiem, ale nie do końca słusznie. To mieszanina gazów i aerozoli oraz szczególnie szkodliwych dla zdrowia zawieszonych w powietrzu cząsteczek pyłu z zawartymi w nim związkami toksycznymi, takimi jak metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne czy dioksyny. Wielkość cząsteczek w powietrzu jest różna. Największe są około 100 razy mniejsze od ziarenek piasku i z łatwością wnikają do płuc. Najmniejsze zaś przedostają się bez trudu do krwiobiegu i docierają do wszystkich narządów, a także przekraczają barierę krew – mózg.
Z badań wynika, że zanieczyszczenie powietrza przyczynia się do występowania w zasadzie wszystkich tzw. chorób cywilizacyjnych. Wymienić można tu chorobę Alzheimera, raka (w tym raka płuc), zakrzepice, miażdżycę, zaburzenia hormonalne i otyłość.
Wysokie przekroczenie norm jakości powietrza może prowadzić do problemów z oddychaniem, przewlekłych bóli głowy, zmęczenia i zaburzenia koncentracji.