Postęp. 10 powodów, by z optymizmem patrzeć w przyszłość

Wojna, kry­zys kli­ma­tycz­ny, pan­de­mia, infla­cja, nie­pew­ność jutra – wszyst­ko to wystar­czy, by widzieć świat w czar­nych bar­wach. Książka Johana Norberga „Postęp“ pozwa­la z dystan­sem spoj­rzeć na nasze pro­ble­my. Autor się­ga do histo­rii, aby poka­zać nam, że żyje­my znacz­nie lepiej niż nasi przodkowie. 

Johan Norberg jest szwedz­kim dzien­ni­ka­rzem, auto­rem wyda­nej w 25 kra­jach książ­ki „In defen­ce of glo­bal capi­ta­lism“, w Polsce wyda­nej po tytu­łem „Spór o glo­ba­li­za­cję“. To z pew­no­ścią inne spoj­rze­nie na rze­czy­wi­stość, niż pre­zen­tu­ją eko­lo­dzy. Jak sam autor przy­zna­je w epi­lo­gu, napi­sa­nie książ­ki nio­są­cej pozy­tyw­ny prze­kaz o świe­cie to nie­wdzięcz­ne zada­nie. Czarnowidztwo sprze­da­je się lepiej. A więc, co pozwa­la, mimo wszyst­ko, z opty­mi­zmem patrzeć w przyszłość? 

Żywność

Zapewnienie jedze­nia to naj­bar­dziej pod­sta­wo­wa potrze­ba czło­wie­ka. Niezbędna ilość ener­gii jest nam potrzeb­na do funk­cjo­no­wa­nia, myśle­nia i two­rze­nia. Historia uczy nas, że u więk­szo­ści ludzi w prze­szło­ści ta potrze­ba nie była zaspo­ka­ja­na. Głód był wpi­sa­ny w dzie­je ludzkości. 

„Jeśli kie­dyś usły­szysz, że daw­no temu ludzie pra­co­wa­li krót­ko, pamię­taj, że wca­le nie ma im cze­go zazdro­ścić. Pracowali tak dłu­go, jak tyl­ko mogli. Ich czas pra­cy był ogra­ni­czo­ny przede wszyst­kim tym, że jako dzie­ci nie mie­li dostę­pu do wystar­cza­ją­cej ilo­ści kalo­rii, aby się popraw­nie roz­wi­jać, a jako doro­śli – by żyć w zdrowiu.“

Warunki sanitarne

Brak dostę­pu do czy­stej wody pit­nej przy­czy­niał się do cho­rób i śmier­ci. Dopiero wyna­la­zek kana­li­za­cji spra­wił, że życie w mia­stach sta­ło się zno­śniej­sze i zdrow­sze. Przyzwyczajeni do wygód zapo­mi­na­my, jak wyglą­da życie bez wody w kra­nie. Lepszy dostęp do wody wią­że się z lep­szym życiem. W Afryce, gdzie zaopa­trze­nie rodzi­ny w wodę nale­ży do obo­wiąz­ków kobie­ty, czas spę­dzo­ny na przy­no­sze­niu wody kobie­ty mogły­by poświe­cić na pra­cę, wycho­wa­nie dzie­ci, edu­ka­cję czy odpoczynek. 

„Do zbu­do­wa­nia nowo­cze­sne­go sys­te­mu kana­li­za­cyj­ne­go w Londynie przy­czy­nił się Wielki Smród z lata 1858 roku, kie­dy to upał zwie­lo­krot­nił odór z Tamizy, czy­niąc go nie do znie­sie­nia – nawet zasło­ny w Pałacu Westminsterskim trze­ba było moczyć w pod­chlo­ry­nie wapna.“

Środowisko

Zmiany kli­ma­tu są naj­więk­szym wyzwa­niem, to nie ule­ga wąt­pli­wo­ści. Stan śro­do­wi­ska nie jest nam obo­jęt­ny i od lat 70. kra­je uprze­my­sło­wio­ne wie­le zro­bi­ły, by ogra­ni­czyć zanie­czysz­cze­nie powie­trza, rzek, lasów. Postęp, jaki uczy­nio­no w tym zakre­sie, jest ogromny. 

Dzisiaj widzi­my, że tech­no­lo­gia i dobro­byt nie sta­no­wią prze­szkód na dro­dze do rów­no­wa­gi eko­lo­gicz­nej, lecz są warun­ka­mi koniecz­ny­mi do jej osią­gnię­cia. Najbardziej zanie­czysz­czo­ne mia­sta to nie Nowy Jork, Londyn czy Paryż lecz Pekin i Nowe Delhi.

Degrowth i neomaltuzjanie

Współczesne ruchy eko­lo­gicz­ne pod­kre­śla­ją koniecz­ność ogra­ni­cze­nia kon­sump­cji. Idea „zie­lo­ne­go wzro­stu“ jest już nie­ak­tu­al­na i coraz moc­niej pod­kre­śla się koniecz­ność inne­go licze­nia PKB. Wytworzenie wię­cej bogac­twa nie wią­że się już bez­po­śred­nio z polep­sze­niem jako­ści życia, nato­miast eks­plo­ata­cja surow­ców zamiast na plus powin­na być liczo­na na minus. 

Czytaj tak­że: Co, jeśli wszyst­kie kra­je zde­cy­du­ją się na zero­we emisje

Napisany przez Johana Norberga w 2016 roku „Postęp“ nie odno­si się do tej idei. Autor prze­ko­nu­je nato­miast, że dzię­ki wzro­sto­wi gospo­dar­cze­mu mamy wię­cej cza­su i umie­jęt­no­ści, by sta­wić czo­ła współ­cze­snym wyzwa­niom. Norberg odniósł się nato­miast do mitu przeludnienia. 

„Wbrew oba­wom neo­ma­lu­zjan rodzi­ny są mniej licz­ne, dzie­ci czę­ściej piśmien­ne, a skraj­ne ubó­stwo na Zachodzie nie wystę­pu­je w zasa­dzie w ogóle.“

Książka „Postęp“ ma 10 roz­dzia­łów i epi­log. Te 10 opty­mi­stycz­nych powo­dów to:

• Żywność
• Warunki sani­tar­ne
• Oczekiwana dłu­gość życia
• Ubóstwo
• Przemoc
• Środowisko
• Piśmienność
• Wolność
• Równość
• Przyszłe poko­le­nia.

Johan Norberg jako pisarz spraw­dził się świet­nie. To, co mnie jed­nak naj­bar­dziej prze­ko­nu­je, to uczci­wość, z jaką trak­tu­je czy­tel­ni­ka. Nie ma tu nachal­ne­go prze­ko­ny­wa­nia, że tyl­ko ten punkt widze­nia jest słusz­ny. Do danych, jakie pre­zen­tu­je w tek­ście, poda­je źró­dła. Podaje też cyta­ty z innych ksią­żek. Wszystkie przy­pi­sy znaj­du­ją się na dole stro­ny, więc nie trze­ba prze­ry­wać lek­tu­ry, aby spraw­dzić, skąd czer­pał wiedzę. 

Książkę wyda­ło Forum Obywatelskiego Rozwoju.