Jak wygląda dziura ozonowa w 2022 roku?

Dziura ozo­no­wa na pół­ku­li połu­dnio­wej zaczy­na się kształ­to­wać wio­sną, któ­ra trwa tam od sierp­nia do paź­dzier­ni­ka. Osiąga zwy­kle swo­ją mak­sy­mal­ną wiel­kość mię­dzy poło­wą wrze­śnia a poło­wą października.

Warstwa ozo­no­wa chro­ni naszą pla­ne­tę przed szko­dli­wym nara­że­niem na pro­mie­nio­wa­nie ultra­fio­le­to­we (UV). Niestety, z powo­du sto­so­wa­nia związ­ków che­micz­nych, zani­ka nad Antarktydą. Dziura ozo­no­wa two­rzy się tam ze wzglę­du na szcze­gól­ne warun­ki mete­oro­lo­gicz­ne i che­micz­ne, jakie panu­ją w tym regionie.

Naukowcy ści­śle moni­to­ru­ją zmia­ny w roz­wo­ju dziu­ry ozo­no­wej od koń­ca sierp­nia — począt­ku wio­sny na pół­ku­li połu­dnio­wej. Dane Copernicus Atmosphere Monitoring Service poka­zu­ją, że dziu­ra ozo­no­wa kształ­tu­je się zgod­nie z prze­wi­dy­wa­nia­mi. W porów­na­niu z ostat­ni­mi czte­re­ma deka­da­mi, wskaź­ni­ki śle­dze­nia roz­wo­ju dziu­ry ozo­no­wej mie­ści­ły się w gra­ni­cach śred­niej. Dane pocho­dzą z obser­wa­cji roz­po­czę­tych na począt­ku września.

Czytaj tak­że: Szkodliwy ozon rośnie w atmos­fe­rze przez upa­ły i pożary

Dziury ozonowe 2021 i 2022

Bardzo duże i wyjąt­ko­wo trwa­łe dziu­ry ozo­no­we, jakie powsta­ły w 2020 i 2021 roku. Stratosferyczny wir polar­ny był wte­dy szcze­gól­nie sil­ny. Jak będzie w tym roku – to jesz­cze nie jest przesądzone. 

Tegoroczna antark­tycz­na dziu­ra ozo­no­wa zaczę­ła się roz­wi­jać pod koniec sierp­nia. Jak dotąd, pod wzglę­dem powierzch­ni, mini­mal­nej cał­ko­wi­tej ilo­ści ozo­nu w kolum­nie, defi­cy­tu masy i mini­mal­nej tem­pe­ra­tu­ry, zacho­wu­je się podob­nie do dziur powsta­łych w ostat­niej deka­dzie. Według naszych danych z począt­ku wrze­śnia, wiel­kość dziu­ry ozo­no­wej mie­ści się w gra­ni­cach śred­niej. Jednak w naj­bliż­szych tygo­dniach będzie­my ją bacz­nie obser­wo­wa­li, ze wzglę­du na to, że w latach 2020 i 2021, dziu­ry ozo­no­we zaczę­ły nabie­rać wyjąt­ko­we­go cha­rak­te­ru dopie­ro na póź­niej­szym etapie

Vincent-​Henri Peuch, dyrek­tor Copernicus Atmosphere Monitoring Service

Jak powstaje dziura ozonowa

W 1987 pod­pi­sa­no Protokół Montrealski, któ­ry zaka­zu­je sto­so­wa­nia sub­stan­cji che­micz­nych powo­du­ją­cych nisz­cze­nie war­stwy ozo­no­wej. Są to mię­dzy inny­mi związ­ki z gru­py halo­nów i fre­onów (CFC, HCFC). W ubie­głym wie­ku powszech­nie sto­so­wa­no je w lodów­kach i aero­zo­lach (np dezodorantach). 

Dlaczego dziu­ra powsta­je tyl­ko nad Antarktydą? Podczas nocy polar­nej tem­pe­ra­tu­ry w stra­tos­fe­rze antark­tycz­nej spa­da­ją nawet poni­żej ‑78°C, a róż­ni­ca mię­dzy bie­gu­nem zim­nym a cie­plej­szym obsza­rem poza­zw­rot­ni­ko­wym pozwa­la na powsta­nie tzw. stra­tos­fe­rycz­ne­go wiru polar­ne­go. Silne wia­try izo­lu­ją zim­ne powie­trze nad bie­gu­nem połu­dnio­wym i umoż­li­wia­ją gro­ma­dze­nie się sub­stan­cji che­micz­nych nisz­czą­cych war­stwę ozonową. 

Niskie tem­pe­ra­tu­ry zimą w stra­tos­fe­rze Antarktydy umoż­li­wia­ją rów­nież for­mo­wa­nie się polar­nych chmur stra­tos­fe­rycz­nych. Gdy słoń­ce wscho­dzi wio­sną, chmu­ry te sprzy­ja­ją reak­cjom che­micz­nym z udzia­łem chlo­ru i bro­mu, któ­re nisz­czą czą­stecz­ki ozo­nu w regionie.

Dzięki pod­ję­tym wysił­kom war­stwa ozo­no­wa powo­li się odbu­do­wu­je, ale ze wzglę­du na dłu­gi czas życia w atmos­fe­rze che­mi­ka­liów zubo­ża­ją­cych war­stwę ozo­no­wą, peł­ne odtwo­rze­nie war­stwy ozo­no­wej będzie trwa­ło dłu­go. Szacuje się, że zaj­mie to co naj­mniej 40 lat.