Szkodliwy ozon rośnie w atmosferze przez upały i pożary

Naukowcy z pro­gra­mu Copernicus ostrze­ga­ją przed bar­dzo wyso­kim zanie­czysz­cze­niem powie­trza ozo­nem (O3). Ma to zwią­zek z fala­mi upa­łów w całej Europie, któ­re teraz prze­cho­dzą tak­że przez Polskę. Ozon przy powierzch­ni zie­mi wcho­dzi w skład smo­gu i wpły­wa na efekt cieplarniany. 

W lip­cu w szcze­gól­no­ści nad Półwyspem Iberyjskim i w pół­noc­nych Włoszech wystą­pi­ło eks­tre­mal­nie wyso­kie zanie­czysz­cze­nie powierzch­nio­we ozo­nem. Uczeni wska­zu­ją jako przy­czy­nę falę upa­łów i nisz­czy­ciel­skie poża­ry. Stężenie ozo­nu na powierzch­ni zie­mi moni­to­ru­ją ucze­ni z Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS). Odnotowali, że w poło­wie lip­ca dzien­ne mak­sy­mal­ne war­to­ści ozo­nu na powierzch­ni zie­mi osią­gnę­ły nie­zdro­wy dla czło­wie­ka poziom w Portugalii, Hiszpanii i we Włoszech. Wartości te osią­ga­ją swój szczyt w środ­ku dnia, w nie­któ­rych loka­li­za­cjach prze­kro­czy­ły 200 μg/​m3 ‑poda­je CAMS. 

Dlaczego ozon jest szkodliwy? 

Wysoko w stra­tos­fe­rze (od oko­ło 15 do 50 km) war­stwa ozo­no­wa chro­ni życie na Ziemi przed pro­mie­nio­wa­niem ultra­fio­le­to­wym Słońca. Stąd tak moc­no zosta­ła nagło­śnio­na dziu­ra ozo­no­wa – nisz­cze­nie war­stwy ozo­no­wej przez związ­ki che­micz­ne, takie jak np. freony. 

Natomiast ozon w war­stwie niż­szej – tro­pos­fe­rze – sta­je się praw­dzi­wym, nie­wi­docz­nym pro­ble­mem dla ludzi. Tu spły­wa ze stra­tos­fe­ry lub two­rzą go nie­za­leż­ne reak­cje che­micz­ne. To ostat­nie ma miej­sce, gdy tlen napo­tka ist­nie­ją­ce zanie­czysz­cze­nia powie­trza, tzw. „pre­kur­so­ry ozo­nu”, w tym tle­nek węgla (CO), dwu­tle­nek azo­tu (NO2), metan (CH4), lot­ne związ­ki orga­nicz­ne ze spa­la­nia paliw, węglo­wo­do­ry pocho­dze­nia natu­ral­ne­go (np. izopren). 

Na niż­szych wyso­ko­ściach ozon peł­ni więc inne role. Jest głów­nym gazem cie­plar­nia­nym, regu­lu­ją­cym skład atmos­fe­ry oraz skład­ni­kiem zanie­czysz­cze­nia powie­trza. Choć nie może­my kon­tro­lo­wać ilo­ści pro­mie­nio­wa­nia ze Słońca, to mamy istot­ny wpływ na emi­sje NO2 w ener­ge­ty­ce i transporcie. 

Skutki wdychania ozonu 

Ozon na powierzch­ni zie­mi jest głów­nym zanie­czysz­cze­niem powie­trza, któ­re może wpły­wać na zdro­wie, rol­nic­two i całe ekosystemy. 

Kiedy normy dla stężenia ozonu w powietrzu są przekroczone

Ozon ma zdol­ność prze­no­sze­nia się na duże odle­gło­ści, więc może dotrzeć wraz z masa­mi powie­trza z Zachodniej i Południowej Europy.  Aby chro­nić się przed nad­mia­rem ozo­nu przy powierzch­ni zie­mi może­my na przy­kład udać się tam, gdzie jest dużo zie­le­ni. Noszenie mase­czek w trak­cie upa­łów może być już kłopotliwe. 

Zanieczyszczenie ozo­nem spraw­dzi­my na por­ta­lu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Jakość Powietrza. Jak wyni­ka z komu­ni­ka­tów, 20 lip­ca w Kędzierzynie-​Koźlu został prze­kro­czo­ny poziom infor­mo­wa­nia o zanie­czysz­cze­niu ozo­nem. Maksymalne stę­że­nie tego gazu wynio­sło 182,8 µg/​m3.

Warto wie­dzieć, że próg infor­mo­wa­nia o wyso­kim zanie­czysz­cze­niu wyno­si w Polsce 180 ug/​m3. Jest to poziom, powy­żej któ­re­go ist­nie­je zagro­że­nie zdro­wia ludz­kie­go wyni­ka­ją­ce z krót­ko­trwa­łe­go nara­że­nia na dzia­ła­nie zanie­czysz­czeń wraż­li­wych grup lud­no­ści. Poziom alar­mo­wy wyno­si w Polsce aż 240 ug/​m3 w cią­gu godzi­ny. Na szczę­ście to się pra­wie nie zda­rza. Długoterminowy poziom nie powi­nien prze­kra­czać 120 ug/​m3 (mak­sy­mal­na śred­nia ośmio­go­dzin­na). Jest to poziom poni­żej któ­re­go bez­po­śred­ni szko­dli­wy wpływ na zdro­wie ludzi lub śro­do­wi­sko jako całość jest mało prawdopodobny.