Dlaczego las na nas dobrze wpływa

Kąpiele leśne popra­wia­ją odpor­ność i meta­bo­lizm, har­mo­ni­zu­ją układ ner­wo­wy, łago­dzą lęki, napię­cia i obja­wy depre­sji. Metoda opra­co­wa­na w Japonii sta­je się coraz popu­lar­niej­sza tak­że w Polsce.

Beton, asfalt, metal i szkło – to na co dzień ota­cza prze­cięt­ne­go miesz­czu­cha. Nie w takim śro­do­wi­sku ewo­lu­ował ludz­ki gatu­nek i dla­te­go czło­wie­ka nie­ustan­nie cią­gnie coś do przy­ro­dy. Choć moż­na ten głos zagłu­szać, to lepiej tego nie robić. 

Dobrze rozu­mie­ją to miesz­kań­cy Japonii, gdzie powsta­ło Shinrin-​yoku. Po pol­sku „shin­rin” zna­czy las, a „yoku” – kąpiel. 

Spokój i wszystkie zmysły

Kiedy ktoś spró­bu­je wyszu­kać „leśne kąpie­le” w Google, znaj­dzie nawet ofer­ty pro­fe­sjo­nal­nie pro­wa­dzo­nych sesji w Polsce. Bo Shinrin-​yoku nie jest zwy­kłym cho­dze­niem po lesie – to coś znacz­nie wię­cej. Przede wszyst­kim nie nale­ży się spie­szyć, to nie marsz na orien­ta­cję ani bieg prze­ła­jo­wy. Przeciwnie – cho­dzi o to, aby jak naj­głę­biej zanu­rzyć się w oto­cze­niu. Trzeba więc zaan­ga­żo­wać wszyst­kie zmy­sły – uważ­nie przy­glą­dać się zie­le­ni i kra­jo­bra­zom, chło­nąć zapa­chy lasu, wsłu­chi­wać się w jego dźwię­ki, odgło­sy pta­ków, doty­kać drzew, poczuć leśną atmos­fe­rę całym cia­łem, jeśli to moż­li­we posma­ko­wać jadal­nych roślin, np. jagód.

To nie są fizycz­ne ćwi­cze­nia, wyciecz­ka, czy jog­ging. To prze­by­wa­nie w kon­tak­cie z natu­rą, łącze­nie się z nią zmy­sła­mi wzro­ku, słu­chu, sma­ku, węchu i dotyku

Qing Li

Prof. Qing Li z Nippon Medical School jest zało­ży­cie­lem Japońskiego Towarzystwa Medycyny Leśnej i auto­rem wyda­nej w wie­lu kra­jach książ­ki (w tym w Polsce) „Shinrin-​yoku. Sztuka i teo­ria kąpie­li leśnych” .

Stworzona przez prof. Li dzie­dzi­na – leśna medy­cy­na łączy osią­gnię­cia z róż­nych obsza­rów – medy­cy­ny śro­do­wi­sko­wej i pre­wen­cyj­na, a tak­że tzw. alternatywnej. 

Dla ciała i psychiki

W swo­ich pra­cach nauko­wych ten lekarz i nauko­wiec przy­ta­cza wyni­ki badań, któ­re wska­zu­ją na róż­no­ra­kie korzy­ści pły­ną­ce z takie­go kon­tak­tu z lasem. Mówi na przy­kład o wzro­ście aktyw­no­ści i licz­by komó­rek NK, któ­re sta­no­wią pod­sta­wę ukła­du odpor­no­ścio­we­go – zwal­cza­ją zaka­że­nia i zabi­ja­ją komór­ki nowo­two­ro­we. Obserwowano też zwięk­sze­nie licz­by prze­ciw­no­wo­two­ro­wych bia­łek, spa­dek ciśnie­nia krwi i pozio­mu hor­mo­nów stre­su. Wzrastała nato­miast aktyw­ność ukła­du przy­współ­czul­ne­go przy­go­to­wu­ją­ce­go orga­nizm do odpo­czyn­ku i rege­ne­ra­cji. Rosło stę­że­nie adi­po­nek­ty­ny – hor­mo­nu o dzia­ła­niu prze­ciw­miaż­dży­co­wym, prze­ciw­za­pal­nym i popra­wia­ją­cym wraż­li­wość na insu­li­nę. Zyskiwała też psy­che uczest­ni­ków takich zajęć – testy wska­zy­wa­ły na reduk­cję stre­su, depre­sji, gnie­wu, a tak­że zmę­cze­nia i dezorientacji.

„Badania nad leśną medy­cy­ną zosta­ły nagro­dzo­ne Award of Nippon Medical School w 2011 roku, co potwier­dza, że dzie­dzi­na ta uzna­wa­na jest przez japoń­skie uczel­nie medycz­ne, jako nowe meto­dy z zakre­su medy­cy­ny zapo­bie­gaw­czej. Zostały też nagro­dzo­ne przez Japońskie Towarzystwo Higieny w 2021 roku. Zostało ono zało­żo­ne w 1929 roku i jest naj­star­szym towa­rzy­stwem medycz­nym w Japonii” – pod­kre­śla uwa­gę prof. Li.

Pomoc dostępna dla każdego

O wie­lu korzy­ściach mówią róże zespo­ły, na przy­kład naukow­cy z chiń­skie­go Uniwersytetu Rolniczego Jiangxi. Po prze­ana­li­zo­wa­niu ponad 200 prac nauko­wych na ten temat wymie­nia­ją popra­wę dzia­ła­nia ukła­du krą­że­nia, meta­bo­li­zmu, sys­te­mu immu­no­lo­gicz­ne­go, para­me­trów neu­ro­en­do­kryn­nych, elek­tro­fi­zjo­lo­gicz­nych, reduk­cję sta­nów zapal­nych, popra­wę wskaź­ni­ków anty­ok­sy­da­cyj­nych. Obok zmian fizjo­lo­gicz­nych zauwa­ży­li oddzia­ły­wa­nie na psy­chi­kę – zna­czą­cą popra­wę sta­nu emo­cjo­nal­ne­go, nasta­wie­nia do życia i oto­cze­nia, wzrost zdol­no­ści do adap­ta­cji oraz wyraź­ne zła­go­dze­nie leków i depre­sji. Z kolei auto­rzy innej ana­li­zy, w swo­jej pra­cy opu­bli­ko­wa­nej na łamach „International Journal of Environmental Research and Public Health” zwra­ca­ją uwa­gę, że:

doświad­cze­nie obej­mu­ją­ce umysł cia­ło i ducha zwią­za­ne z Shinrin-​yoku dostęp­ne jest dla każ­de­go i moż­na je zre­ali­zo­wać na róż­ne udo­ku­men­to­wa­ne spo­so­by, tak jak poka­za­li­śmy to w naszym nowym prze­glą­dzie badań. Metody te są popar­te nauko­wy­mi dany­mi, a tak­że histo­rią i doświad­cze­niem róż­nych osób. Praktyka Shinrin-​yoku i tera­pia natu­rą ofe­ru­ją ludziom auten­tycz­ny spo­sób wspie­ra­ją­cy odzy­ski­wa­nie i utrzy­my­wa­nie zdro­wia umy­słu, cia­ła i ducha.

International Journal of Environmental Research and Public Health

Światowa Organizacja Zdrowia defi­niu­je zdro­wie czło­wie­ka wła­śnie jako „stan kom­plet­ne­go fizycz­ne­go, men­tal­ne­go i spo­łecz­ne­go dobro­sta­nu, a nie tyl­ko brak cho­ro­by”. Dla wie­lu osób stan psy­chi­ki łączy się nie­ro­ze­rwal­nie ze wspo­mnia­ną sfe­rą ducho­wą, choć róż­ni ludzie mogą ina­czej ją poj­mo­wać. Badacze z University of San Francisco i Oregon Health & Science University w Portland spraw­dzi­li Shinrin-​yoku wła­śnie od tej stro­ny. Po ana­li­zie 13 nauko­wych publi­ka­cji odkry­li, że pomi­mo sto­so­wa­nia róż­nych metod badaw­czych uzy­ski­wa­ne wyni­ki wska­zu­ją, że „Shinrin-​yoku to inte­gru­ją­ca prak­ty­ka, któ­ra może wspie­rać ducho­wość czło­wie­ka i poma­gać w jej rozwijaniu”. 

Atmosfera, sceneria, fitoncydy

Warto zadać pyta­nie, dla­cze­go las tak na czło­wie­ka działa.

„Chodzi o suma­rycz­ny efekt dzia­ła­nia wszyst­kich zmy­słów. Cicha atmos­fe­ra, pięk­na sce­ne­ria, łagod­ny kli­mat, szcze­gól­ne, przy­jem­ne zapa­chy, świe­że, czy­ste powie­trze w lesie przy­czy­nia­ją się do powsta­wa­nia obser­wo­wa­nych efek­tów – mówi prof. Li. – Jednak naj­więk­sze zna­cze­nie ma węch ze wzglę­du na dzia­ła­nie fiton­cy­dów – olej­ków ete­rycz­nych wydzie­la­nych przez drze­wa. Odkryłem, że wzmac­nia­ją one układ odpor­no­ścio­wy, redu­ku­ją stę­że­nie hor­mo­nów stre­su i przez to wspie­ra­ją zdro­wie czło­wie­ka” – dodaje.

Według jego badań to wła­śnie fiton­cy­dy pobu­dza­ły pro­duk­cję i aktyw­ność wspo­mnia­nych komó­rek NK. W jed­nym z eks­pe­ry­men­tów naukow­cy, z pozy­tyw­nym skut­kiem wysta­wia­li na dzia­ła­nie takich olej­ków ochot­ni­ków, któ­rzy miesz­ka­li w miej­skim hotelu. 

Las w domu

Naukowcy z japoń­skie­go Instytutu Leśnictwa i Badań Produktów Leśnych spraw­dzi­li nato­miast, czy podob­ne skut­ki moż­na uzy­skać przez cyfro­wą symu­la­cję lasu. W pomiesz­cze­niu, do któ­re­go zapro­si­li ochot­ni­ków, zamon­to­wa­li zestaw pro­jek­to­rów i gło­śni­ków, któ­re odtwa­rza­ły leśną sce­ne­rię. Do tego umie­ści­li w poko­ju dyfu­zor z olej­kiem ete­rycz­nym wydzie­la­nym przez jeden z gatun­ków jodeł. Także tym razem bada­cze zaob­ser­wo­wa­li sze­reg korzyst­nych skut­ków – zwięk­szo­ną aktyw­ność ukła­du przy­współ­czul­ne­go, spa­dek tęt­na, a tak­że zmniej­sze­nie napię­cia psy­chicz­ne­go, obja­wów depre­syj­nych, gnie­wu, zmę­cze­nia i dez­orien­ta­cji. Wzrosło nato­miast poczu­cie regeneracji. 

Do parku w czasie lunchu

Z pew­no­ścią moż­na do pew­ne­go stop­nia odtwo­rzyć przy­po­mi­na­ją­ce las śro­do­wi­sko w domu, ale w Polsce, przy odro­bi­nie wysił­ku jest wie­le miejsc, gdzie moż­na prak­ty­ko­wać Shinrin-​yoku. Lasy zaj­mu­ją bowiem 29 proc. powierzch­ni kra­ju. Nie trze­ba jed­nak, koniecz­nie wyjeż­dżać do pusz­czy czy nawet za mia­sto. Odpowiednie warun­ki moż­na już czę­sto zna­leźć w pobli­skich par­kach. Jak twierdz prof. Li, wie­le moż­na zyskać już dzię­ki regu­lar­nym leśnym kąpie­lom w par­ku, np. w cza­sie prze­rwy na lunch. Chyba war­to spróbować.