Wojna w Ukrainie powoduje obawy o bezpieczeństwo energetyki jądrowej. Ukraińskie elektrownie w Czarnobylu i na Zaporożu znalazły się w centrum ataku Rosji. To wywołało uzasadnione obawy polityków i ludności. Promieniowanie nie wzrosło – zapewniły odpowiedzialne za bezpieczeństwo jądrowe agencje. Jasno pokazują to też śledzące promieniowanie mapy.
Na temat elektrowni jądrowych i poziomu promieniowania najpełniejsze i wiarygodne informacje podają odpowiedzialne za bezpieczeństwo atomu agencje. Ukraiński urząd dozoru jądrowego (SNRIU) na bieżąco przekazuje informacje o sytuacji w elektrowniach jądrowych. Kompletne informacje przekazuje Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej – MAEA.
Gdzie znajdziesz dane o poziomie promieniowania
W Polsce Państwowa Agencji Atomistyki PAA prowadzi stały, całodobowy monitoring sytuacji radiacyjnej w kraju. Stacje systemu wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych zapewniają monitorowanie kraju 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. PPA ma 39 stacji automatycznych, a ponadto korzysta też z innych, wspomagających stacji, na przykład Ministerstwa Obrony Narodowej.
Apelujemy, aby czerpać informacje ze sprawdzonych i autoryzowanych źródeł.
Prezes Państwowej Agencji Atomistyki Łukasz Młynarkiewicz
Oczywiście, w agencji działa całodobowo Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych (zwane w skrócie CEZAR). Odpowiada za systematyczną ocenę sytuacji radiacyjnej kraju, w tym za reagowanie na zdarzenia radiacyjne. CEZAR pełni rolę Krajowego Punktu Kontaktowego i wykonuje zadania wynikające z międzynarodowego systemu powiadamiania o zdarzeniach radiacyjnych. Obejmują one m.in. wczesne powiadamianie o awarii jądrowej oraz pomoc w przypadku awarii jądrowej lub zagrożenia radiacyjnego.
W związku z tym CEZAR ma stały dostęp do międzynarodowych systemów wczesnego powiadamiania: USIE – Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej i ECURIE – Unii Europejskiej. To właśnie te agencje ostrzegają o promieniowaniu.
Europejska mapa promieniowania
Natomiast ogólne dane o promieniowaniu w środowisku można prześledzić na stronie europejskiej. Widać na nich, że państwa, gdzie już są elektrownie jądrowe, bardzo szczegółowo badają poziom promieniowania. Europejska mapa zawiera dane z około pięciu tysięcy stacji pomiarowych.
European Radiological Data Exchange Platform EURDEP nie ma funkcji ostrzegania i służy do celów ogólnych. „Prosta mapa” przedstawia pomiary radioaktywności środowiska w postaci średnich i maksimów dawki promieniowania gamma z ostatnich 24 godzin. Natomiast „Mapa zaawansowana” przedstawia pomiary radioaktywności środowiska w postaci godzinowych średnich sięgających wstecz do 35 dni. Ponadto oferuje więcej opcji filtrowania i analizy danych.
Warunki meteorologiczne, takie jak ulewny deszcz, wady przyrządów lub oprogramowania, mogą skutkować błędnymi lub pozornie podwyższonymi wartościami. W konsekwencji podwyższone wartości nie mogą być traktowane jako wskaźnik rzeczywistego zwiększonego poziomu radioaktywności.
Jakie są dawki promieniowania
Dawki promieniowania podaje się siwertach. Zwykle to niewielkie wartości, więc stosuje się nanosiwerty (nSv)- jedna miliardowa Sv, milisiwerty (µSv) – jedna milionowa albo mikrosiwertach (mSv) – jedna tysięczna. Mała dawka nie przekracza około 100 mSv.
Przykładowo, rentgen klatki piersiowej to dawka ok. 0,14 mSv, zaś mammografia 2–4 mSv. Tomografia komputerowa całego ciała wiąże się z pochłonięciem kilkudziesięciu mikrosiwertów. Cały czas oddziałuje na nas promieniowanie jonizujące, które pochodzi z otoczenia. Statystyczny Polak otrzymuje rocznie ok. 3,30 mSv (dane: Państwowej Agencji Atomistyki), z czego 2,45 mSv (prawie 75 proc.) pochodzi od źródeł naturalnych.
Przyjmuje się, zauważalne dla zdrowia skutki napromieniowania zaczynają się przy ok. 200 mSv. Choroby popromienne zaczynają występować przy dawkach rzędu 1000 mSv czyli jednego siwerta – 1 Sv. Natomiast dawka śmiertelna to około 3,5–5 Sv (przyjęta w krótkim czasie do godziny).
Największa elektrownia jądrowa w Europie
Elektrownia jądrowa Zaporoże została 3 marca przejęta przez Rosjan. Nadal obsługuje ją ukraińska załoga i nie odnotowano uszkodzeń systemów ważnych dla bezpieczeństwa jądrowego. To największa elektrownia jądrowa w Europie – składa się z sześciu reaktorów o mocy 950 MW każdy.
Jestem bardzo zaniepokojony sytuacją w Zaporożu i tym, co wydarzyło się tam w nocy. Strzelanie pociskami na terenie elektrowni jądrowej narusza fundamentalną zasadę, że fizyczna integralność obiektów jądrowych musi być zachowana i bezpieczna przez cały czas
Rafael Mario Grossi, szef MAEA
Jednocześnie Ukraińcy poinformowali, że sytuacja pozostaje bardzo trudna. Dostęp do całego obiektu nie był możliwy, więc nie przeprowadzono oceny, czy systemy bezpieczeństwa w pełni funkcjonują.
Czytaj także: Miasto na wschodzie Polski stawia na magazyny energii
Spośród 6 bloków reaktora elektrowni blok 1 jest wyłączony z powodu konserwacji, bloki 2 i 3 przeszły kontrolowane wyłączenie, blok 4 pracuje na 60 proc. mocy, a bloki 5 i 6 są utrzymywane „w rezerwie” w trybie niskiego poboru mocy.
Sarkofag w Czarnobylu
Nieczynna elektrownia jądrowa w Czarnobylu już 24 lutego stała się polem bitwy. Rosjanie najeżdżając strefę wykluczenia doprowadzili do czasowego wzrostu promieniowania, poprzez naruszenie ciężkimi pojazdami ziemi.
Nie uszkodzono magazynów promieniotwórczych odpadów na terenie Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia. Natomiast odnotowano w systemie monitoringu radiacyjnego w tej strefie podwyższone poziomy promieniowania. Prawdopodobnie były one efektem przemieszczania ciężkich pojazdów i podniesienia w powietrze skażonego pyłu z gleby – informowała SNRIU.
Co ważne, przekroczenie poziomu kontrolnego promieniowania gamma było tylko chwilowe. Wynikało w szczególności z emisji promieniowania gamma izotopu cezu (Cs-137), którego głównym źródłem ekspozycji jest wierzchnia warstwa gruntu.
Bezpieczeństwo jądrowe
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej potępiła agresję Rosji na Ukrainę. Rada Gubernatorów przyjęła rezolucję, w której wezwała Rosję do natychmiastowego zaprzestania wszelkich działań przeciwko Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej i innym obiektom jądrowym. Wskazała, że agresja Rosji utrudnia pełne i bezpieczne prowadzenie działań w zakresie weryfikacji zabezpieczeń w ukraińskich obiektach jądrowych. Rezolucję przyjęto głosami 26 – za i 2 głosy Rosji i Chin przeciw.

Na północ od elektrowni Czarnobyl, już na Białorusi, znajdziemy miejscowość Bragin (Brahin), gdzie promieniowanie jest wyraźnie większe. Powodem jest skażenie gleby izotopem Cez-137 – pozostałość po katastrofie w Czarnobylu.