Czy niszczenie dobrych rzeczy powinno być zakazane?

Celowe nisz­cze­nie i usu­wa­nie nie­sprze­da­nych lub zwró­co­nych towa­rów powin­no zostać zaka­za­ne – uwa­ża­ją eko­lo­dzy. Zamiast nisz­czyć lepiej jest coś oddać. Niektóre pań­stwa już mają takie prze­pi­sy, ale orga­ni­za­cje ape­lu­ją o wpro­wa­dze­nie jed­no­li­te­go pra­wa na pozio­mie europejskim. 

Elektronika, odzież, zabaw­ki, żyw­ność i leki – to wszyst­ko pro­du­cen­ci potra­fią nisz­czyć, gdy nie uda im się sprze­dać rze­czy albo dosta­ją zwro­ty. Tymczasem takie dzia­ła­nie jest sprzecz­ne z unij­nym Zielonym Ładem i pla­nem dzia­ła­nia na rzecz gospo­dar­ki o obie­gu zamknię­tym. Organizacje Ökopol i Europejskie Biuro Ochrony Środowiska (EBB) przy­go­to­wa­ły o tym raport.

Skala problemu

Niesprzedane lub zwró­co­ne tek­sty­lia i elek­tro­ni­ka to naj­częst­sze towa­ry nara­żo­ne na znisz­cze­nie, gdy nie zosta­ną sprze­da­ne. Wraz z roz­wo­jem han­dlu inter­ne­to­we­go i czę­stych zmian kolek­cji, czy­li tzw. fast fashion, trend ten dra­ma­tycz­nie się nasi­la – wyni­ka z rapor­tu organizacji. 

Chociaż ist­nie­ją indy­wi­du­al­ne sza­cun­ki pro­ce­de­ru uty­li­za­cji dobrych rze­czy, to ogól­ny roz­miar znisz­cze­nia pozo­sta­je nie­zna­ny. Nie ma aktu­al­nych sza­cun­ków ilo­ści lub war­to­ści znisz­czo­nych nie­sprze­da­nych towa­rów w UE. Francja sza­cu­je, że co roku nisz­czo­ne są rze­czy o war­to­ści 630 mln euro. W przy­pad­ku Niemiec osza­co­wa­no tę kwo­tę na aż 7 mld euro rocznie.

Organizacje zro­bi­ły więc wła­sne obli­cze­nia. Gdyby wszyst­kie kon­te­ne­ry odzie­ży i elek­tro­ni­ki znisz­czo­nej w Europie w 2020 r. usta­wić jeden po dru­gim, obję­ły­by pół­to­ra raza obwo­du Ziemi – porów­nu­ją. Prognozy poka­zu­ją, że war­tość znisz­czo­nej elek­tro­ni­ki i odzie­ży w UE wynie­sie pra­wie 22 mld euro w przy­szłym roku, czy­li wię­cej niż cały PKB Cypru. Przy obec­nym tem­pie war­tość ta może wzro­snąć do ponad 71 euro mld do 2030 r. Dla porów­na­nia, tyle przy­cho­dów daje cały nie­miec­ki rynek e‑commerce.

Czytaj tak­że: Stary sprzęt moż­na napra­wić, tyl­ko jak?

Co można zrobić, by zatrzymać niszczenie rzeczy?

Belgia, Francja i Niemcy pod­ję­ły kro­ki w celu roz­wią­za­nia pro­ble­mu nisz­cze­nia nie­sprze­da­nych towa­rów. Organizacje poza­rzą­do­we żąda­ją jed­nak ogól­no­eu­ro­pej­skie­go zaka­zu. Co wię­cej, oprócz zaka­zu nisz­cze­nia nie­sprze­da­nych towa­rów chcą też zachęt do utrzy­my­wa­nia pro­duk­tów na ryn­ku oraz pro­mo­wa­nia daro­wizn zamiast nisz­cze­nia. To wszyst­ko mogło­by wejść do ini­cja­ty­wy Komisji na rzecz zrów­no­wa­żo­nych pro­duk­tów, któ­ra ma poja­wić się do koń­ca 2021 r. 

Ekolodzy postu­lu­ją:

• Od 2022 r. pro­du­cen­ci i deta­li­ści powin­ni zapew­nić, by wszyst­kie pro­duk­ty, któ­re wytwa­rza­ją lub sprze­da­ją, były prze­cho­wy­wa­ne w jak naj­lep­szym sta­nie, bez uszkodzeń
• Od 2023 roku – praw­ny zakaz umyśl­ne­go nisz­cze­nia lub usu­wa­nia nie­sprze­da­nych nowych i zwra­ca­nych towa­rów, a tak­że pro­du­cen­tom, sprze­daw­com deta­licz­nym i pod­mio­tom trzecim
• Utylizacja powin­na być dozwo­lo­na tyl­ko w przy­pad­ku pro­duk­tów, któ­re nie są zgod­ne z prze­pi­sa­mi. Produkty te muszą zostać pod­da­ne recyklingowi.
• Wprowadzenie obniż­ki podat­ku VAT dla pro­du­cen­tów i deta­li­stów, któ­rzy zamiast uty­li­za­cji doko­nu­ją np. darowizny 
• Uszczelnienie prze­pi­sów doty­czą­cych zagra­nicz­nych daro­wizn, któ­re w rze­czy­wi­sto­ści są eks­por­tem odpadów
• Wprowadzenie wymo­gu spra­woz­daw­czo­ści i sys­te­mu moni­to­ro­wa­nia w pań­stwie człon­kow­skim losu produktów 

Zniszczenie nie­sprze­da­nych towa­rów wią­że się z nie­zwy­kle wyso­ki­mi kosz­ta­mi dla ludzi i śro­do­wi­ska. To przede wszyst­kim bez­sen­sow­ne wydo­by­cie i zuży­cie zaso­bów natu­ral­nych. Z tym wią­że się emi­sja CO2. Ponadto w trak­cie nisz­cze­nia docho­dzi do emi­sji sub­stan­cji nie­bez­piecz­nych. Odpady wywie­ra­ją nega­tyw­ny wpływ na śro­do­wi­sko. To wszyst­ko doty­czy pro­duk­tów, któ­re rze­czy­wi­ście nigdy nie zosta­ną wykorzystane.