Czekolada nam się kończy

Dobra cze­ko­la­da? Jak ją kupić? Cztery naj­więk­sze kon­cer­ny sto­ją obec­nie za poło­wą wszyst­kich sprze­da­wa­nych cze­ko­la­do­wych pro­duk­tów. Czas przyj­rzeć się ich słod­kim zyskom i kupo­wać pro­duk­ty lep­szej jakości.

Kto wycho­wał się w komu­ni­zmie, na pew­no zda­je sobie spra­wę, że cze­ko­la­dy kie­dyś u nas nie było, a teraz jest na pęcz­ki, czy też tablicz­ki. Czekolada zala­ła nie tyl­ko wschod­nią Europę, lecz rów­nież Azję, w któ­rej tra­dy­cyj­ne dese­ry z owo­ców zastę­pu­ją bato­ny w osiem­dzie­się­ciu (dosłow­nie) sma­kach. Podczas gdy w Chinach i Indiach kon­sump­cja cze­ko­la­dy wzra­sta o 10 pro­cent rocz­nie, Europa i Ameryka Północna też nie zwal­nia­ją tem­pa – tu cze­ko­la­dy kupu­je się co roku o 3 proc.  więcej.
Niestety, cze­ko­la­da nie nadą­ża. Amajaro, Londyńskie cen­trum inwe­sty­cji w upra­wy kawy i kakao, prze­wi­du­je defi­cyt jed­ne­go milio­na ton kakao w już za trzy lata.
Skąd taka groź­ba? Przecież kakao to nie węgiel, wystar­czy posa­dzić wię­cej kaka­ow­ców – na pew­no w ubo­gich kra­jach jest wystar­cza­ją­co dużo ludzi, któ­rzy chcie­li­by przy nich zarabiać.

Jak się uprawia kakao

A jed­nak. Ekonomią rzą­dzą nie tyl­ko pra­wa popy­tu i poda­ży, lecz tak­że zmia­ny zacho­dzą­ce w spo­łe­czeń­stwie. Jedną z takich zmian w kra­jach roz­wi­ja­ją­cych się jest dostęp­ność zatrud­nie­nia w mia­stach oraz emi­gra­cja do kra­jów roz­wi­nię­tych. Rolnicy upra­wia­ją­cy kakao nie marzą, by dzie­ci prze­ję­ły ich gospodarkę.

- Dlaczego moje dzie­ci mia­ły­by chcieć upra­wiać kakao, kie­dy widzą jak ja codzien­nie przy nim haru­ję? – tak uję­ła to miesz­kan­ka Ghany.

Lenistwo? Niekoniecznie. Przede wszyst­kim brak środ­ków. Ceny cze­ko­la­dy rok­rocz­nie wzra­sta­ją, tak jak zyski firm ją pro­du­ku­ją­cych: war­tość ryn­ku bar­dzo szyb­ko poszła w górę, w tym wie­ku bar­dziej niż podwo­iła się, a jed­no­czą­cy się pro­du­cen­ci sta­ją się coraz potęż­niej­si. Cztery naj­więk­sze fir­my sto­ją obec­nie za poło­wą wszyst­kich sprze­da­wa­nych cze­ko­la­do­wych pro­duk­tów. Jak moż­na się domy­ślać, tego zysku nie widzą rolnicy.

Podczas gdy cena cze­ko­la­dy rosła, od lat pięć­dzie­sią­tych (real­na) cena kakao sys­te­ma­tycz­nie spa­da­ła. A sko­ro mniej pie­nię­dzy było pła­co­ne rol­ni­kom, nie mogli pozwo­lić sobie na inwe­sty­cje, ani nie mie­li moty­wa­cji, by dbać o swo­je zbio­ry.  Wiedza rol­ni­ków o upra­wie kaka­ow­ca sta­ła w miej­scu, spa­dła więc jakość kakao: owo­ce nie były pod­da­wa­ne wystar­cza­ją­cej fer­men­ta­cji i susze­niu, rol­ni­cy chcie­li je jak naj­szyb­ciej sprze­dać, by zro­bić miej­sce dla nowych zbio­rów, ale też by mieć za co żyć. Obecnie śred­nia pro­duk­tyw­ność gospo­darstw upra­wia­ją­cych kakao w Ghanie wyno­si 40 proc. poten­cja­łu, wiek rol­ni­ków to 54 lata (śred­nia dłu­gość życia w tym kra­ju to 58), a dzien­ny dochód z upraw wyno­si 0,42 dolara.

W jakości siła

Jest nadzie­ja dla łasu­chów – kobie­ty. Odkąd Mondelez (wła­ści­ciel Cadbury, Milki, Oreo i wie­lu innych)  prze­jął się pro­gno­zą defi­cy­tu, zain­te­re­so­wa­no się, jak pro­duk­cja kakao wyglą­da od stro­ny rol­ni­ków. Badania wyka­za­ły, że rol­nicz­ki z Ghany i Indii o wie­le lepiej niż męż­czyź­ni trosz­czą się o drze­wa, kwia­ty i owo­ce, a tak­że prze­zna­cza­ją odpo­wied­nią ilość cza­su na susze­nie i fer­men­ta­cję. Kobiety o wie­le rza­dziej emi­gru­ją do miast i za gra­ni­cę, i czę­sto wybie­ra­ją pra­cę w rodzin­nym gospo­dar­stwie, by móc zająć się swo­imi dzieć­mi i rodzi­ca­mi. Mają więc poten­cjał, by oca­lić kakaowca.

Niestety, kakao uwa­ża­ne jest w kra­jach Południa za męską spra­wę, i zgod­nie z tym prze­ko­na­niem kobie­ty nie mogą być wła­ści­ciel­ka­mi upraw, nawet jeśli wyko­nu­ją więk­szość prac z nimi zwią­za­nych. Bez aktu wła­sno­ści nie mogą ubie­gać się o dota­cje, kre­dy­ty czy nawo­zy, nie one też otrzy­mu­ją zapła­tę za zbio­ry. Na szczę­ście odkąd pre­ze­sem Mondeleza zosta­ła kobie­ta, Irene Rosnefeld, fir­ma zaczę­ła zauwa­żać poten­cjał rol­ni­czek, kie­ro­wać spe­cjal­nie do nich szko­le­nia i kre­dy­ty, by mogły wyku­pić zie­mię. Sęk w tym, ten pro­ces zaczął się dopie­ro pięć lat temu – czy zdo­ła zatrzy­mać odpływ czekolady?

Kupuj ze smakiem

Konsumenci tak­że, a może przede wszyst­kim, mają wpływ na pozy­ski­wa­nie kakao. Jeśli nie pasu­je ci wizja pro­duk­tów cze­ko­la­do­po­dob­nych lub zawrot­nych cen za praw­dzi­wą cze­ko­la­dę, możesz zro­bić dwie rze­czy. Po pierw­sze, kupuj cze­ko­la­dę dobrej jako­ści. Kiedy pro­du­cen­ci zoba­czą, że jakość się opła­ca, zain­we­stu­ją wię­cej w tych rol­ni­ków, któ­rzy tej jako­ści pil­nu­ją. A jeśli możesz, kupuj też lep­sze kakao, np. fair tra­de, z któ­re­go więk­sza część zysku tra­fia do samych rolników.
Możecie też już dziś zacząć zaopa­try­wać się w zapa­sy cze­ko­la­dy – ta w two­jej szaf­ce się nie zepsu­je, a ta w skle­pach na pew­no tak.

Dane i cytat pochodzą z : Gendered Global Production Networks: Analysis of Cocoa-Chocolate Value Chain.