Co zmieni reforma rynku energii elektrycznej w UE?

Komisja Europejska przed­sta­wi­ła w mar­cu pro­po­zy­cje refor­my euro­pej­skie­go ryn­ku ener­gii elek­trycz­nej. Zdaniem eks­per­tów Allianz Trade, mimo obiet­nic o „głę­bo­kiej i kom­plek­so­wej refor­mie“, są to raczej dodat­ki do obec­nej kon­struk­cji ryn­ku. Ich zda­niem, bar­dziej niż sam rynek ener­gii refor­my wyma­ga­ją reak­cje rzą­dów na kryzys.

System „merit order“, któ­ry był odpo­wie­dzial­ny za eks­tre­mal­ne waha­nia cen ener­gii latem 2022 roku, pozo­sta­nie zasa­dą, według któ­rej dzia­ła­ją krót­ko­ter­mi­no­we ryn­ki ener­gii elek­trycz­nej. Wzmocnione zosta­ną jed­nak doraź­ne instru­men­ty łago­dze­nia eks­tre­mal­nych szczy­tów cenowych. 

Odporność ryn­ku ener­gii w opi­nii eks­per­tów Allianz Trade nale­ży rów­nież wzmoc­nić poprzez przy­spie­szo­ne wpro­wa­dza­nie odna­wial­nych źró­deł ener­gii i doda­nie wir­tu­al­nych ryn­ków regio­nal­nych. Wskazują rów­nież na ryn­ki ela­stycz­no­ści, któ­re wspie­ra­ją wpro­wa­dza­nie zdol­no­ści maga­zy­no­wa­nia w sie­ci prze­sy­ło­wej i zwięk­sza­ją reak­cję stro­ny popy­to­wej na sygna­ły cenowe. 

Nawet jeśli sys­tem „merit order“ pro­wa­dzi do zmien­no­ści cen, oka­zał się on ogól­nie sku­tecz­nym sys­te­mem zarzą­dza­nia poda­żą i popy­tem na ryn­ku euro­pej­skim – oce­nia­ją ana­li­ty­cy Allianz Trade. 

Większa stabilność cen energii

Istotą pro­po­zy­cji Komisji jest doda­nie dłu­go­ter­mi­no­wych instru­men­tów, któ­re zapew­nia­ją odbior­com ener­gii elek­trycz­nej wyż­szy sto­pień sta­bil­no­ści cen, w wytwór­com – bodź­ce do inwe­sty­cji. W grę wcho­dzą dwa instru­men­ty: PPA (umo­wy zaku­pu ener­gii elek­trycz­nej) oraz CfD (kon­trak­ty różnicowe). 

Pierwsze z nich to dwu­stron­ne umo­wy mię­dzy pro­du­cen­ta­mi i odbior­ca­mi ener­gii elek­trycz­nej. Do tej pory korzy­sta­ły z PPA głów­nie duże kor­po­ra­cje, zapew­nia­jąc sobie dłu­go­ter­mi­no­wą pew­ność co do cen i ilo­ści ener­gii. Komisja chce udo­stęp­nić korzy­ści z PPA rów­nież gospo­dar­stwom domo­wym oraz małym i śred­nim przedsiębiorstwom.

Z kolei CfD zawie­ra regu­la­tor z wytwór­ca­mi ener­gii elek­trycz­nej. Teraz CfD naj­czę­ściej pro­wa­dzą do wypła­ty rekom­pen­sat wytwór­cy, jeśli cena ener­gii elek­trycz­nej spad­nie poza okre­ślo­ny prze­dział. Komisja wska­zu­je, że powin­ny być to kon­trak­ty w dwie stro­ny. Jeśli ceny ener­gii są zbyt wyso­kie, pro­du­cent ener­gii elek­trycz­nej musi zapła­cić – w ten spo­sób pro­blem „nad­mier­nych zysków“ . Głównym celem CfD jest jed­nak stwo­rze­nie dłu­go­ter­mi­no­wej, sta­bil­nej pod­sta­wy obli­cze­nio­wej dla inwe­sty­cji w OZE. Z pla­no­wa­ną regu­la­cją wią­że się sze­reg środ­ków towa­rzy­szą­cych, któ­re mają zwięk­szyć akcep­ta­cję i upo­wszech­nie­nie tych instru­men­tów. Ostatecznie jed­nak to uczest­ni­cy ryn­ku zde­cy­du­ją, czy z nich skorzystają.

Reforma rynku energii elektrycznej musi objąć sieci

Jak oce­nia Alliaz Trade, pro­po­zy­cja Komisji uwzględ­nia kru­chość paneu­ro­pej­skie­go ryn­ku ener­gii elek­trycz­nej, na któ­rym wystę­pu­ją znacz­ne róż­ni­ce regio­nal­ne. Jest to refor­ma z wyczu­ciem pro­por­cji, któ­ra popra­wia sta­tus quo – zwłasz­cza jeśli uda się jej zna­czą­co zwięk­szyć wyko­rzy­sta­nie CfD, a tym samym inwe­sty­cje. W tym kon­tek­ście nale­ży wziąć pod uwa­gę nie tyl­ko wytwa­rza­nie ener­gii, ale tak­że w coraz więk­szym stop­niu infra­struk­tu­rę sieciową.

Czytaj tak­że: Czas zakrę­cić kurek z rosyj­ską ropą i szyb­ciej prze­siąść się na elektryki

Dostosowanie sie­ci jest potrzeb­ne, aby ener­gia mogła rów­nież prze­pły­wać w dru­gą stro­nę – od pro­su­men­tów do innych odbior­ców. Operatorzy sys­te­mów prze­sy­ło­wych są zachę­ca­ni do zama­wia­nia pro­duk­tów „oszczę­dza­ją­cych ener­gię w szczy­cie“. Inwestycje w cyfry­za­cję w celu inte­li­gent­ne­go ste­ro­wa­nia zuży­ciem ener­gii elek­trycz­nej oraz w zdol­no­ści maga­zy­no­wa­nia są więc pil­nie potrzebne.

Nieskoordynowane i źle ukie­run­ko­wa­ne inter­wen­cje ryn­ko­we two­rzą nie­wła­ści­we bodź­ce dla wszyst­kich uczest­ni­ków ryn­ku – wska­zu­je Allianz Trade. Nawet jeśli eks­tre­mal­ne waha­nia cen z zeszłe­go lata raczej nie powtó­rzą się w takiej samej for­mie, to kolej­ny kry­zys cen ener­gii na pew­no nadej­dzie. Rządy powin­ny być na nie­go dobrze przy­go­to­wa­ne. W tym celu potrze­bu­ją zesta­wu narzę­dzi w posta­ci sku­tecz­nych i ukie­run­ko­wa­nych środ­ków ex ante, któ­re przy­nio­są szyb­ką pomoc oso­bom rze­czy­wi­ście dotknię­tym kry­zy­sem. Mogą to być na przy­kład płat­no­ści ryczał­to­we dla gospo­darstw domowych.