Indeks jakości powietrza: co trzeba wiedzieć

Światowy Dzień Czystego Powietrza przy­pa­da w 2022 roku 7 wrze­śnia. Problem sła­bej jako­ści powie­trza doty­czy wie­lu z nas, a tyl­ko jed­na dzie­sią­ta ludzi na świe­cie nie jest nara­żo­na na zanie­czysz­cze­nia powie­trza. Indeks jako­ści powie­trza powi­nien poka­zać jak na dło­ni, gdzie jest czy­ste powie­trze wokół nas. Niestety, w pol­skich mia­stach jest z tym duży problem.

Po raz pierw­szy Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych wyzna­czy­ło Międzynarodowy Dzień Czystego Powietrza w 2019 r. Celem jest 

Indeks jakości powietrza WHO

W 2021 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zak­tu­ali­zo­wa­ła swo­je wytycz­ne zdro­wot­ne doty­czą­ce jako­ści powie­trza. Na co war­to zwró­cić uwa­gę to drob­ne cząst­ki sta­łe (PM 2,5, PM 10), ponie­waż są to zanie­czysz­cze­nie powie­trza o naj­więk­szym wpły­wie na zdro­wie pod wzglę­dem przed­wcze­snej śmier­ci i cho­rób. Długotrwałe nara­że­nie na zanie­czysz­cze­nie PM 2,5 powo­du­je naj­po­waż­niej­sze skut­ki zdrowotne.

Indeks jako­ści powie­trza WHO poda­je śred­nie stę­że­nie rocz­ne i w cią­gu 24 godzin w mikro­gra­mach na metr sze­ścien­ny powie­trza μg/​m3:

• PM 2,5 – rocz­nie: 5, dobo­wo – 15
• PM 10 – rocz­nie 15, dobo­wo – 45 
• dwu­tle­nek azo­tu – rocz­nie: 10, dobo­wo: 25
• dwu­tle­nek siar­ki – dobo­wo: 40
• tle­nek węgla – dobo­wo: 4
• ozon – zale­ca­ne: 60 (śred­nia mak­sy­mal­ne­go 8‑godzinnego stę­że­nia w sze­ściu kolej­nych mie­sią­cach z naj­wyż­szym stę­że­niem ozo­nu), cel pośred­ni: 100.

Unia Europejska usta­li­ła nor­my o jako­ści powie­trza 14 lat temu w dyrek­ty­wie 2008/​50/​WE. Są one dale­kie od naj­now­szych zale­ceń WHO. Dyrektywa w spra­wie jako­ści powie­trza będzie więc teraz zmieniana. 

Europejski ranking powietrza w miastach 2022

Co roku Europejska Agencja Środowiska przed­sta­wia zesta­wie­nie miast w Europie doty­czą­ce stę­że­nia pyłu PM 2,5. Dane ran­kin­gu pocho­dzą z ponad 400 sta­cji moni­to­ru­ją­cych jakość powie­trza przy zie­mi w cią­gu ostat­nich dwóch lat kalen­da­rzo­wych. Im wię­cej zanie­czysz­czeń w mie­ście – tym dal­sze miej­sce na liście. Tak zebra­ne dane poka­zu­ją, że naj­czyst­sze powie­trze w latach 2020 i 2021 było Umeå w Szwecji oraz Faro i Funchal w Portugalii. 

Czytaj tak­że: Ranking powie­trza w euro­pej­skich mia­stach. Polska nie wypa­da źle

Niestety, tyl­ko w 11 mia­stach zale­ca­ny przez WHO poziom PM 2,5 nie został prze­kro­czo­ny, a 97 proc. z 343 miast euro­pej­skich nie speł­ni­ło nor­my. Natomiast rocz­na war­tość dopusz­czal­na w Unii Europejskiej dla PM2,5 wyno­szą­ca 25 µg/​m3 zosta­ła prze­kro­czo­na tyl­ko w trzech mia­stach. W tej gru­pie są wło­skie Cremona i Padwa, a ostat­nie miej­sce euro­pej­skie­go zesta­wie­nia zamy­ka mało­pol­ski Nowy Sącz.

Gdzie jest czyste powietrze wokół nas?

Polskie mia­sta zaj­mu­ją dale­kie miej­sca w ran­kin­gu, dopie­ro pod koniec dru­giej set­ki. Nie ma w tym zesta­wie­niu pol­skich miast o dobrym i bar­dzo dobrym powie­trzu. Co naj­wy­żej jakość powie­trza jest śred­nia. Najlepiej wypadły:

• Koszalin – miej­sce 190
• Zielona Góra – 206
• Suwałki – 222
• Szczecin – 229
• Wałbrzych – 245
• Toruń – 248
• Rzeszów – 254
• Olsztyn – 258
• Bydgoszcz – 265
• Elbląg – 269
• Gdańsk – 271.

Gdzie jest miejski smog?

Większość pol­skich miast ma w ran­kin­gu oce­nę powie­trza złą (ang. poor), ponie­waż śred­nio­rocz­ne stę­że­nie PM 2,5 prze­kra­cza 15, a nawet 20 mikro­gra­mów na metr sze­ścien­ny powie­trza μg/​m3. Warszawa zaj­mu­je odle­głe 288 miej­sce. Najgorzej wypadły:

• Nowy Sącz – miej­sce 344
• Zgierz ‑337
• Łomża – 336
• Gliwice – 335
• Żory – 334
• Katowice – 329
• Piotrków Trybunalski – 328
• Kalisz – 325
• Kraków – 324
• Kielce – 323
• Bielsko-​Biała – 322.

Nie wszyst­kie mia­sta zosta­ły wzię­te pod uwa­gę. Dlaczego? Powód może być taki, że mia­sto nie znaj­du­je się w bazie danych miast utwo­rzo­nej w ramach Audytu Miejskiego Komisji Europejskiej. Miasto nie jest w ran­kin­gu, jeśli nie posia­da sta­cji moni­to­ro­wa­nia jako­ści powie­trza z ruchu miej­skie­go dla PM 2,5.