Filary Stworzenia, ikona kosmicznych obserwacji

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba NASA/​ESA/​CSA uchwy­cił buj­ny, bar­dzo szcze­gó­ło­wy kra­jo­braz – kul­to­we Filary Stworzenia, gdzie nowe gwiaz­dy two­rzą się w gęstych obło­kach gazu i pyłu. Trójwymiarowe fila­ry wyglą­da­ją jak maje­sta­tycz­ne for­ma­cje skal­ne, ale są znacz­nie bar­dziej prze­zro­czy­ste, ponie­waż skła­da­ją się z chłod­ne­go mię­dzy­gwiaz­do­we­go gazu i pyłu.

Nowo ufor­mo­wa­ne pro­to­gwiaz­dy dosko­na­le uka­za­ły się dzię­ki uży­ciu kame­ry bli­skiej pod­czer­wie­ni (NIRCam). Te jasno­czer­wo­ne kule oddzie­li­ły się od dwóch fila­rów. Kiedy masa w słu­pach gazu i pyłu wystar­cza­ją­co wzro­śnie, zaczy­na­ją zapa­dać się pod wpły­wem wła­snej gra­wi­ta­cji. Powoli nagrze­wa­ją się i osta­tecz­nie two­rzą nowe gwiazdy.

Młode gwiazdy

Faliste linie wyglą­da­ją­ce jak lawa to wyrzu­ty z gwiazd, któ­re wciąż for­mu­ją się w gazie i pyle. Młode gwiaz­dy okre­so­wo wystrze­li­wu­ją masy mate­rii, a te zde­rza­ją się z chmu­ra­mi, jak te gru­be fila­ry. Zderzenia uwal­nia­ją czą­stecz­ki wodo­ru, dając szkar­łat­ny blask. Widać to w dru­gim i trze­cim fila­rze od góry – obraz NIRCam prak­tycz­nie pul­su­je ich aktyw­no­ścią. Szacuje się, że te mło­de gwiaz­dy mają zale­d­wie kil­ka­set tysię­cy lat.

Światło bli­skiej pod­czer­wie­ni pozwo­li­ło Webbowi prze­bić się przez chmu­ry, uka­zu­jąc wiel­kie kosmicz­ne odle­gło­ści poza fila­ra­mi. Mimo to na tym obra­zie nie ma galak­tyk. Zamiast tego na prze­szko­dzie stoi mie­szan­ka pół­prze­zro­czy­ste­go gazu i pyłu, zna­na jako ośro­dek mię­dzy­gwiaz­do­wy. Zasłania nam widok głęb­sze­go wszech­świa­ta, ale jest on roz­świe­tla­ny przez sku­pi­ska gwiazd w tym regionie.

Narodziny „gwiazdy“, rok 1995

Filary Stworzenia zosta­ły po raz pierw­szy sfo­to­gra­fo­wa­ne przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a NASA/​ESA w 1995 roku i ponow­nie w 2014 roku. Ale wie­le innych świa­to­wej kla­sy obser­wa­to­riów rów­nież wpa­try­wa­ło się głę­bo­ko w ten region, jak np. Teleskop Herschela ESA (zdję­cie poni­żej). Każdy zaawan­so­wa­ny instru­ment ofe­ru­je bada­czom nowe szcze­gó­ły doty­czą­ce tego regio­nu, któ­ry jest prak­tycz­nie prze­peł­nio­ny gwiazdami.

Drugie narodziny, rok 2014

Kosmiczny Teleskop Hubble’a NASA/​ESA ponow­nie pra­co­wał w tym rejo­nie w 2014 roku, poka­zał ostrzej­szy, szer­szy obraz w świe­tle widzialnym.

Narodziny trzecie, 2022 rok

Nowe spoj­rze­nie Webba na Filary Stworzenia pomo­że naukow­com zre­or­ga­ni­zo­wać ich mode­le powsta­wa­nia gwiazd. Oczekuje się iden­ty­fi­ka­cji znacz­nie dokład­niej­szych popu­la­cji gwiazd, a tak­że ilo­ści gazu i pyłu w regio­nie. Z bie­giem cza­su zacznie­my lepiej rozu­mieć, w jaki spo­sób gwiaz­dy powsta­ją i wydo­sta­ją się z tych pyło­wych obło­ków na prze­strze­ni milio­nów lat.

Oglądamy Filary Stworzenia w roz­le­głej Mgławicy Orzeł, któ­ra znaj­du­je się 6500 lat świetl­nych od nas.

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba powstał w latach 2007–2021 do obser­wa­cji w pod­czer­wie­ni. To mię­dzy­na­ro­do­we part­ner­stwo mię­dzy agen­cją kosmicz­ną Stanów Zjednoczonych (NASA), Europejską Agencja Kosmiczna (ESA) i Kanadyjską Agencją Kosmiczną (CSA). Teleskop Webba jest naj­więk­szy i naj­po­tęż­niej­szy, jaki kie­dy­kol­wiek wystrze­lo­no w kosmos. W ramach mię­dzy­na­ro­do­wej umo­wy o współ­pra­cy ESA zapew­ni­ła wystrze­le­nie tele­sko­pu za pomo­cą rakie­ty nośnej Ariane 5. Teleskop ma rów­nież spek­tro­graf NIRSpec i instru­ment MIRI do obser­wo­wa­nia śred­nie­go i dłu­gie­go pro­mie­nio­wa­nia podczerwieni. 

Źródło: NASA, ESA, CSA, STScI; J. DePasquale, A. Koekemoer, A. Pagan (STScI).