Mity o myciu. Jak prawidłowo korzystać z wody?

Częstotliwość mycia jest przede wszyst­kim zależ­na od potrzeb oraz cech indy­wi­du­al­nych czło­wie­ka. Ze wzglę­dów eko­no­micz­nych, eko­lo­gicz­nych i pie­lę­gna­cyj­nych war­to skró­cić czas pod prysz­ni­cem do kil­ku minut.

Polacy bywa­ją na bakier z higie­ną oso­bi­stą, choć po pan­de­mii zaczę­li lepiej dbać o czy­stość rąk. O tym, jak wywa­żyć potrze­by zwią­za­ne z higie­ną, zdro­wiem i… oszczęd­no­ścią wody, mówią dr hab. Paweł Gać, prof. UMW i dr Aleksandra Jaremków z Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich w Wrocławiu.

Dr hab. Paweł Gać, prof. UMW, jest byłym kie­row­ni­kiem Katedry i Zakładu Higieny Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. Obecnie peł­ni obo­wiąz­ki kie­row­ni­ka Zakładu Zdrowia Środowiskowego i Medycyny Pracy UMW. 

Dr Aleksandra Jaremków jest adiunk­tem w Zakładzie Zdrowia Środowiskowego i Medycyny Pracy UMW. Do ich głów­nych zain­te­re­so­wań badaw­czych nale­ży wpływ czyn­ni­ków śro­do­wi­sko­wych na zdrowie.

PAP: Niedawno internet obiegła informacja, że według amerykańskiej lekarz, dr Sandy Skotnicki z Yale School of Medicine, codziennie dokładnie należy myć tylko trzy partie ciała – stopy, pachy i okolice intymne, poza tym ciało wystarczy spłukać. Inaczej ryzykuje się naruszeniem ochronnej warstwy na skórze, jej podrażnienia i wysuszenie. Czy to są rozsądne zalecenia?

Dr hab. Paweł Gać, prof. UMW: Wskazane przez panią dr Skotnicki czę­ści cia­ła są nie­wąt­pli­wie punk­ta­mi new­ral­gicz­ny­mi, nara­żo­ny­mi na czę­ste zabru­dze­nia czy wzmo­żo­ne poce­nie się. Dlatego też zasad­ne jest ich codzien­nie lub nawet częst­sze mycie, przy czym czę­stość zabie­gów higie­nicz­nych nale­ży uwa­run­ko­wać rów­nież warun­ka­mi oto­cze­nia (wyso­ka tem­pe­ra­tu­ra), wyko­ny­wa­ny­mi czynnościami/​pracą oraz cecha­mi indy­wi­du­al­ny­mi (zmien­ność osob­ni­cza). Do wyka­zu czę­ści cia­ła, na któ­re nale­ży zwró­cić szcze­gól­ną uwa­gę, doda­li­by­śmy dło­nie, któ­re nale­ży myć moż­li­wie czę­sto choć­by z uwa­gi na ryzy­ko trans­mi­sji cho­rób, w tym Covid-​19. Natomiast jeśli cho­dzi o inne czę­ści cia­ła, to czę­sto­tli­wość ich mycia jest przede wszyst­kim zależ­na od potrzeb oraz cech indy­wi­du­al­nych człowieka.

PAP: I nie trzeba się bać, że codzienne ich mycie narusza warstwę ochronną skóry?

Dr Aleksandra Jaremków: Codzienne – raczej nie; zbyt czę­ste – owszem, ale rów­nież jest to zależ­ne od osob­ni­czej wraż­li­wo­ści skó­ry. Dlatego też, jeśli ktoś dostrze­ga u sie­bie obja­wy wysu­sze­nia lub podraż­nie­nia skó­ry, powi­nien do mycia sto­so­wać emo­lien­ty, któ­re zawie­ra­ją środ­ki zmięk­cza­ją­ce, nawil­ża­ją­ce oraz natłusz­cza­ją­ce skó­rę. Po kąpie­li moż­na rów­nież zasto­so­wać nawil­ża­ją­ce bal­sa­my do ciała.

PAP: A kiedy już ktoś jest pod prysznicem, na co powinien zwracać uwagę?

PG: Nie ma na to goto­wych instruk­cji. Na pew­no zale­cić nale­ży, by sam prysz­nic trwał krót­ko 3–5 min, ze wzglę­dów zarów­no ekonomiczno-​ekologicznych, jak i kwe­stii kon­dy­cji skó­ry. Długie kąpie­le mogą wysu­szać skó­rę, ale nie popa­daj­my w skraj­no­ści – oka­zjo­nal­ne dłuż­sze kąpie­le więk­szo­ści osób nie zaszko­dzą. Temperatura wody rów­nież nie powin­na być zbyt wyso­ka, ponie­waż dodat­ko­wo wysu­sza i podraż­nia skó­rę, co zwięk­sza praw­do­po­do­bień­stwo jej uszko­dze­nia. Długie, gorą­ce kąpie­le mogą wywo­łać fizjo­lo­gicz­ną odpo­wiedź orga­ni­zmu, mani­fe­stu­ją­cą się przy­spie­sze­niem pra­cy ser­ca, zwięk­sze­niem czę­sto­tli­wo­ści odde­chów. Osoby z cho­ro­ba­mi ukła­du krą­że­nia czy ukła­du odde­cho­we­go powin­ny mieć świa­do­mość, że u czę­ści z nich może w wyni­ku takich kąpie­li dojść do zaostrze­nia symp­to­mów cho­ro­by, np. do wystą­pie­nia omdleń.

PAP: Czy mycie może być zbyt częste? Czy w ogóle można mówić o związanych z tym „zagrożeniach“?

AJ: Tak jak wspo­mnia­łem, zbyt czę­ste mycie pro­wa­dzi do wysu­sze­nia i podraż­nień skó­ry (zmia­ny skór­ne), zwłasz­cza u osób ze skó­rą ato­po­wą czy skłon­ną do aler­gii. Może rów­nież skut­ko­wać roz­wo­jem droż­dży­cy, a tak­że sprzy­jać wni­ka­niu hap­te­nów (cząst­ko­we anty­ge­ny indu­ku­ją­ce odpo­wiedź immu­no­lo­gicz­ną tyl­ko w połącz­niu z biał­ka­mi) przez uszko­dze­nia skór­ne. Z kolei zbyt rzad­kie mycie, zwłasz­cza rąk, sprzy­ja roz­no­sze­niu róż­nych pato­ge­nów, co w kon­se­kwen­cji skut­ku­je róż­ny­mi cho­ro­ba­mi bak­te­ryj­ny­mi, wiru­so­wy­mi czy paso­żyt­ni­czy­mi (cho­ro­by brud­nych rąk). W wyni­ku zatka­nia porów przez łój, pot i nagromadzenia/​namnażania się bak­te­rii, na skó­rze mogą poja­wić się tak­że zmia­ny w posta­ci zaskór­ni­ków czy zmian ropnych.

PAP: Czy latem obowiązują szczególne wymagania ze względu na temperaturę powietrza?

PG: W okre­sie let­nim kąpie­le mogą sta­no­wić dla nas dodat­ko­wą meto­dę ochro­ny przed wyso­ki­mi tem­pe­ra­tu­ra­mi. Jako naj­lep­sze roz­wią­za­nie reko­men­do­wa­li­by­śmy chłod­ny, ewen­tu­al­nie let­ni prysz­nic, któ­ry nas orzeź­wi i nała­du­je pozy­tyw­ną ener­gią. Takie postę­po­wa­nie wzmoc­ni też naszą odpor­ność, pozy­tyw­nie oddzia­łu­je na nasz układ krążenia.

PAP: Na rynku jest dostępnych mnóstwo środków służących dbałości o higienę. Zacznijmy od mydeł – jaki rodzaj najlepiej wybrać i dlaczego, na co zwrócić uwagę?

AJ: Mydło czy śro­dek myją­cy powin­ny mieć odpo­wied­ni odczyn pH, zbli­żo­ny do neu­tral­ne­go, ponie­waż zbyt wyso­kie pH pro­wa­dzi do wysu­sze­nia i podraż­nie­nia skó­ry. Powinien mieć rów­nież jak naj­mniej kon­ser­wan­tów, sub­stan­cji zapa­cho­wych i barw­ni­ków, a opie­rać się na natu­ral­nych skład­ni­kach (zawie­rać np. natu­ral­ne zmy­dlo­ne olej­ki: koko­so­wy, rycy­no­wy, wycią­gi roślinne).

PAP: Czy warto stosować specjalne środki, jak np. płyny do higieny intymnej dla kobiet?

PG: Ze wzglę­du na wraż­li­wość miejsc intym­nych, sto­so­wa­nie tego typu środ­ków powin­no być racjo­nal­ne i dosto­so­wa­ne do indy­wi­du­la­nych potrzeb. Należy zwró­cić uwa­gę na skład tego typu środ­ków, zwłasz­cza na zawar­tość natu­ral­nych sub­stan­cji, takich, jak np. pre- i pro­bio­ty­ki (kwas mle­ko­wy, inu­li­na), wspo­ma­ga­ją­cych utrzy­my­wa­nie natu­ral­ne­go pH oko­lic intym­nych (pH ok. 3,6–4,5), nie­za­bu­rza­ją­cych ich mikro­flo­ry, jak rów­nież regu­lu­ją­cych sto­pień nawil­że­nia skó­ry (np. betaina).

PAP: A jak patrzeć na antyperspiranty – czy ich codzienne stosowanie jest neutralne, zalecane, czy lepiej podchodzić do nich ostrożnie?

AJ: Choć wie­le anty­per­spi­ran­tów zawie­ra kon­tro­wer­syj­ne środ­ki kon­ser­wu­ją­ce w posta­ci para­be­nów oraz sub­stan­cji odpo­wia­da­ją­cych za blo­ko­wa­nie poce­nia się – soli alu­mi­nium, to w świe­tle badań evi­den­ce based-​medicine nie wyka­za­no ich jed­no­znacz­nej szko­dli­wo­ści. Również w tej kwe­stii nale­ży zacho­wać zdro­wy umiar i nie popa­dać w skraj­no­ści. Zbyt czę­ste ich sto­so­wa­nie może powo­do­wać oczy­wi­ście podraż­nie­nia skó­ry. Należy uni­kać sto­so­wa­nia anty­per­spi­ran­tów na podraż­nio­ną czy zmie­nio­ną cho­ro­bo­wo skórę.

PAP: Niektórzy szczególnie mówią o szkodliwości antyperspirantów, zawierających wspomniane przez Pana aluminium, i promują np. środki oparte na srebrze. Co na ten temat mówią naukowcy?

PG: Choć jakiś czas temu poja­wi­ły się donie­sie­nia o moż­li­wo­ści nega­tyw­ne­go wpły­wu soli alu­mi­nium i para­be­nów na roz­wój raka pier­si (obie sub­stan­cje prze­ni­ka­ją przez skó­rę i wyka­zu­ją dzia­ła­nie hor­mo­no­za­leż­ne), to zależ­ność taka nie zosta­ła jed­no­znacz­nie udo­wod­nio­na. Dostępne są bada­nia nauko­we, w któ­rych wyka­zy­wa­no brak związ­ku mię­dzy sto­so­wa­niem anty­per­spi­ran­tów zawie­ra­ją­cych glin a roz­wo­jem nowo­two­ru piersi.

PAP: Jak Pan ocenia ogólną higienę Polaków?

AJ: W dobie pan­de­mii SARS-​CoV2 zaob­ser­wo­wa­no pozy­tyw­ne zmia­ny nawy­ków higie­nicz­nych w pol­skiej popu­la­cji. Według badań CBOS powy­żej 80 proc. Polaków dekla­ro­wa­ło, że pod­czas pan­de­mii regu­lar­nie myje ręce (przed pan­de­mią ana­lo­gicz­ny nawyk dekla­ro­wa­ło 30–40 proc.). Natomiast z badań ARC Rynek i Opinia dla fir­my NAOS wyni­ka, że 93 proc. Polaków sto­su­je dezyn­fek­cję rąk (wcze­śniej – ok. 25 proc.). Respondenci zapew­nia­ją, że obec­ne zacho­wa­nia higie­nicz­ne będą rów­nież sto­so­wać po pan­de­mii: czę­ste mycie rąk – 88 proc., dezyn­fek­cja rąk – 73 proc.

PAP: A poza pandemią?

PG: W przy­pad­ku higie­ny ogól­nej dostęp­ne są dane z okre­su sprzed pan­de­mii (prze­pro­wa­dzo­ne przez TNS OBOP dla kosme­tycz­nej fir­my), któ­re nie przed­sta­wia­ją Polaków w zbyt pozy­tyw­nym świe­tle: 27 proc. bada­nych dekla­ro­wa­ło, że myje się co naj­mniej 2 razy dzien­nie, 53 proc. – raz dzien­nie, 11 proc. bie­rze prysz­nic raz na 2 dni. W celu pozby­cia się nie­przy­jem­ne­go zapa­chu – 65 proc. myje się, ok. 30 proc. prze­bie­ra się w czy­ste ubra­nie, 15 proc. sto­su­je perfumy/​wody toa­le­to­we. Ponad poło­wa Polaków nie uży­wa anty­per­spi­ran­tów. W kon­tek­ście higie­ny jamy ust­nej – ok. 75 proc. Polaków wska­zu­je, że myje zęby co naj­mniej 2 razy dzien­nie. Bieliznę zmie­nia codzien­nie ok. 80 proc. bada­nych, a gło­wa naj­czę­ściej jest myta raz na 2 lub 3 dni. 

Marek Matacz

mat/​ zan/​ Źródło infor­ma­cji: Nauka w Polsce