Amsterdam miasto drzew

Tuż po woj­nie, w 1946 roku, w Amsterdamie rosło zale­d­wie 30 tysię­cy drzew. Dziś, m.in. dzię­ki mądrej poli­ty­ce władz mia­sta jest ich oko­ło milio­na. Rosną w ogro­dach, par­kach (spor­to­wych), na cmen­ta­rzach i na uli­cach. Gmina zarzą­dza oko­ło 300 000 drzew. Możemy je wszyst­kie zoba­czyć na cyfro­wej mapie drzew Amsterdamu.

Drzewa jak firanki

Miasto od lat 60. zatrud­nia kon­sul­tan­tów do spraw drzew. Jeden z nich, Eddie Blankers, opo­wia­da, dla­cze­go potrze­bu­je­my drzew w mie­ście: „Drzewa są miej­ski­mi firan­ka­mi, regu­lu­ją tem­pe­ra­tu­rę, wil­got­ność. Drzewa deter­mi­nu­ją wize­ru­nek mia­sta. Bez nich nie było­by Amsterdamu. Na przy­kład wiąz. Amsterdam to mia­sto wią­zów. Wiąz jest drze­wem odpor­nym na sło­ną wodę i kie­dyś rósł przy kana­łach ze sło­ną wodą . Może rów­nież wytrzy­mać hałas, ruch ulicz­ny i robo­ty ziem­ne, dla­te­go moż­na go zna­leźć w całym Amsterdamie, a na pew­no wzdłuż arte­rii komu­ni­ka­cyj­nych. To tak­że pięk­ne drze­wo o sze­ro­kiej i gęstej koronie”.

Zdawać by się mogło, że zarzą­dza­nie miej­ski­mi drze­wa­mi pole­ga po pro­stu na dobrej pie­lę­gna­cji: ter­mi­no­wym przy­ci­na­niu i regu­lar­nych kon­tro­lach pod kątem cho­rób i róż­nych zagro­żeń. Ale w Amsterdamie to o wie­le więcej. 

Ucięta ręka

Pierwsze drze­wa zasa­dzo­no w Amsterdamie oko­ło roku 1340. Z 1454 roku pocho­dzą wzmian­ki o karze za znisz­cze­nie drze­wa: szkod­ni­ko­wi uci­na­no rękę. Mimo że to pra­wo już nie funk­cjo­nu­je, w Amsterdamie nie nisz­czy się drzew, wyci­na jedy­nie cho­re lub sta­no­wią­ce zagro­że­nie. Czasami mia­sto decy­du­je się na zacho­wa­nie frag­men­tów drzew. Przycinane są wszyst­kie gałę­zie, a w pozo­sta­wio­nym pniu mogą schro­nić się zwie­rzę­ta. Mało tego. Wycięte drze­wa nie zni­ka­ją w spa­lar­niach! Każdy pień, gałę­zie, a nawet gałąz­ki są wyko­rzy­sty­wa­ne ponow­nie, zosta­ją w mie­ście w for­mie ławek, pło­tów, brze­go­wych osłon. Polityka miej­ska w tym zakre­sie jest pro­sta: za każ­de ścię­te drze­wo sadzi­my nowe. Niekoniecznie w tym samym miej­scu. Każda wycin­ka wyma­ga pozwo­le­nia, któ­re­go koszt, w zależ­no­ści od licz­by drzew, zaczy­na się od 134 euro. Jeżeli chce­my samo­dziel­nie posa­dzić drze­wo, rów­nież potrze­bu­je­my zezwo­le­nia. Nie wszę­dzie jest to moż­li­we ze wzglę­du na dużą ilość insta­la­cji, liczy się też to, co chce­my posa­dzić, bo źle dobra­ny gatu­nek może popsuć wize­ru­nek ulicy.

Drugie życie wiązów

Miasto powo­ła­ło fun­da­cję, któ­ra dwa razy w roku orga­ni­zu­je aukcje drzew wycię­tych na tere­nie Amsterdamu. W 2022 po wichu­rze Eunice na aukcję tra­fi­ło 120 pni. Sprzedawane są wią­zy, pla­ta­ny, a jeden pień moż­na wyli­cy­to­wać już za 160 euro. W prze­tar­gu mogą wziąć udział wszy­scy miesz­kań­cy i przed­się­bior­cy z obsza­ru metro­po­li­tal­ne­go Amsterdamu. Na ofi­cjal­nej stro­nie inter­ne­to­wej mia­sta czy­ta­my: „Zawsze sta­ra­my się wyko­rzy­sty­wać drew­no z drzew, któ­re wyci­na­my w Amsterdamie. Naszego drew­na możesz użyć na przy­kład do nie­wiel­kich pro­jek­tów budow­la­nych lub do pro­duk­cji mebli. Dochód z aukcji prze­zna­cza­my na sadze­nie nowych drzew w Amsterdamie i nasze­go miej­skie­go par­ku Amsterdamse Bos”. Powstał tak­że sklep, sprze­da­ją­cy drew­nia­ne pół­ki, wie­sza­ki na i bud­ki dla pta­ków z miej­skie­go drew­na. Najbardziej wyjąt­ko­wym spo­so­bem ponow­ne­go wyko­rzy­sta­nia wią­zów są spe­cjal­ne per­fu­my zro­bio­ne z kwia­tów wią­zów – Eau d’Amsterdam.

Amsterdam bez drzew

Pod koniec dru­giej woj­ny świa­to­wej Niemcy blo­ko­wa­li trans­por­ty żyw­no­ści i pali­wa do zachod­niej i pół­noc­nej Holandii. W rezul­ta­cie tej blo­ka­dy oraz wyjąt­ko­wo mroź­nej zimy w Amsterdamie zapa­no­wał głód i ziąb. Ludzie, aby się ogrzać, pali­li meble i drze­wa. W cen­trum nie osta­ło się nie­mal żad­ne drze­wo. Jedna z nie­wie­lu ulic, na któ­rej pla­ta­ny, zasa­dzo­ne w 1927 roku, się zacho­wa­ły, to słyn­na Lomanstraat. Ocalały, ponie­waż miesz­ka­li tu Niemcy. Drzewa pochy­la­ją się tu moc­no do środ­ka uli­cy – w ten spo­sób zna­ne z lubo­ści do świa­tła pla­ta­ny szu­ka­ły go tam w mia­rę, jak roz­ra­sta­ły się ich korony.

Drzewa, których nie widać

Dobrze strze­żo­ną tajem­ni­cą Amsterdamu są podwór­ka budyn­ków nad kana­ła­mi: oazy spo­ko­ju, któ­rych nie widać. Projektując Dzielnicę Kanałową w 1613 r., rada miej­ska zde­cy­do­wa­ła, że tyl­ko poło­wa każ­dej dział­ki może być wyko­rzy­sta­na pod budo­wę domu. Oznacza to, że za doma­mi nad kana­ła­mi moż­na zna­leźć dłu­gie ogro­dy, co było rzad­ko­ścią w ówcze­snym mie­ście. Od XVII wie­ku ogro­dy zamoż­nych amster­dam­czy­ków kwi­tły kolo­ro­wy­mi kwia­ta­mi i roślinami.